Het gevoel dat er iets niet klopt in jouw leven. Dat er iets mist. Je ervaart een gevoel van leegte, maar hebt geen idee waar dat gevoel vandaan komt.
Je vindt het moeilijk om je eigen emoties te voelen, te begrijpen en te uiten en weet vaak niet goed wat je met de emoties van anderen aan moet. Misschien voel je je wel alleen en eenzaam omdat je het moeilijk vindt om connectie met anderen te maken. Of heb je überhaupt het gevoel dat je er niet bij hoort.
Voor je gevoel ken je jezelf niet goed. Je weet niet wat je wilt en je weet niet waar je sterk en minder sterk in bent. Tegelijkertijd ben je enorm kritisch op jezelf. Veel kritischer dan je op anderen bent. Je voelt je anders.
En terwijl je dit ervaart, heb je geen idee hoe het komt dat dit zo voor je is. Het kan niet anders dan dat het aan jezelf ligt. Er moet wel iets mis met je zijn.
Wanneer jij dit of een deel hiervan bij jezelf herkent, is het goed mogelijk dat jij in jouw kindertijd onbewust iets hebt gemist. Dat jij niet de emotionele ondersteuning hebt gehad, die je nodig had. Je hebt dan te maken gehad met emotionele verwaarlozing.
Wat emotionele verwaarlozing is, hoe dit ontstaat en hoe je hiervan kunt herstellen, lees je hier.
Benieuwd of jij te maken hebt gehad
met emotionele verwaarlozing?
Benieuwd of jij te maken hebt gehad met emotionele verwaarlozing?
In dit artikel:
- Wat is emotionele verwaarlozing?
- Waarom emotionele verwaarlozing vaak niet gezien wordt
- Zijn emotionele verwaarlozing en emotionele mishandeling hetzelfde?
- Emotionele ondersteuning is belangrijk voor jouw ontwikkeling als kind
- Hoe weet ik of ik te maken heb gehad met emotionele verwaarlozing?
- Voorbeelden van emotionele verwaarlozing
- De rol van jouw ouders in emotionele verwaarlozing
- Signalen van emotionele verwaarlozing
- Herstellen van emotionele verwaarlozing
In dit artikel:
- Wat is emotionele verwaarlozing?
- Waarom emotionele verwaarlozing vaak niet gezien wordt
- Zijn emotionele verwaarlozing en emotionele mishandeling hetzelfde?
- Emotionele ondersteuning is belangrijk voor jouw ontwikkeling als kind
- Hoe weet ik of ik te maken heb gehad met emotionele verwaarlozing?
- Voorbeelden van emotionele verwaarlozing
- De rol van jouw ouders in emotionele verwaarlozing
- Signalen van emotionele verwaarlozing
- Herstellen van emotionele verwaarlozing
Wat is emotionele verwaarlozing?
Bij het woord verwaarlozing denken we meteen aan zichtbare vormen van verwaarlozing. Ondervoede kinderen die graatmager zijn. Kinderen die altijd vieze, kapotte kleren dragen en die al een tijd niet hebben te lijken gedoucht. Het is duidelijk dat aan de fysieke behoeftes van het kind niet worden voldaan. De behoefte aan eten, lichamelijke verzorging en schone, beschermende kleding.
Maar elk kind heeft ook behoefte aan iets wat onzichtbaar is en vaak onopgemerkt blijft. Onopgemerkt door de ouders zelf, door buitenstaanders en door het kind bij wie niet aan de behoefte wordt voldaan. De behoefte waar we het hier over hebben is emotionele verbinding en ondersteuning. De behoefte om door je ouder of ouders gezien en gehoord te worden. Je begrepen te voelen door je ouders. Fysiek en emotioneel contact te kunnen maken met je ouders. Wanneer dat er niet is of niet is geweest in je kindertijd, is er sprake van emotionele verwaarlozing.
Wel belangrijk om te weten is dat het hier niet om incidentele gebeurtenissen gaat. Elke ouder heeft momenten waar het even te druk is en het even niet lukt. Waar de aandacht even niet bij het kind kan zijn. Het zijn niet deze incidenten die emotionele verwaarlozing veroorzaken. Er is sprake van emotionele verwaarlozing wanneer dit structureel gebeurt.
Deze vorm van verwaarlozing wordt ook wel onzichtbaar lijden genoemd. Maar hoe komt het dan dat emotionele verwaarlozing zo onzichtbaar is en niet of nauwelijks opgemerkt wordt?
Waarom emotionele verwaarlozing vaak niet gezien wordt
Je kunt het letterlijk niet zien
Emotionele verwaarlozing is een onzichtbare vorm van verwaarlozing, doordat het vanaf de buitenkant niet gezien kan worden. Wanneer een kind ondervoed is, kapotte kleding draagt, vies is of veel blauwe plekken en schrammen heeft, dan kun je dit met je eigen ogen zien. Maar wanneer een kind emotioneel niet voldoende ondersteunt wordt, is dit met onze zintuigen niet op te merken.
Het komt voor in het ideale gezin
Vaak vindt emotionele verwaarlozing plaats in gezinnen waar vanaf de buitenkant niks aan de hand lijkt te zijn. Als kind heb je alles wat je nodig lijkt te hebben. Een dak boven je hoofd, eten op tafel, een lekker bed om in te slapen en schone, fijne kleren om aan te trekken. Je ouders werken zodat het je financieel aan niks kan ontbreken. Op het eerste gezicht is er dus ook niks aan de hand.
Het kind heeft gedragsproblemen
Kinderen die te maken hebben met emotionele verwaarlozing, krijgen hier niet pas last van wanneer ze volwassen zijn. Kinderen die veel om aandacht vragen of juist nooit iets van zich laten horen, kunnen te maken hebben met emotionele verwaarlozing. Dit geldt ook voor kinderen die heel angstig of heel opstandig zijn. In bijna alle gevallen wordt dan het probleem alleen bij het kind gezocht. Er moet wel iets mis zijn met het kind. Er wordt niet gekeken naar wat hierachter zit.
Het is "normaal"
Dit vind ik zelf een hele pijnlijke om zo te schrijven, maar ik geloof oprecht dat het gezien wordt als normaal. Niet dat het dat is, maar het zit in onze samenleving verankert. Uitspraken als ‘Kinderen horen gezien te worden niet gehoord’ en de gedacht dat een dak boven je hoofd en eten op tafel voldoende zijn voor een kind, laten zien dat het belang van emoties niet wordt gezien. Bovendien hebben veel van onze ouders zelf ook te maken gehad met emotionele verwaarlozing, waardoor we er met z’n allen blind voor zijn geworden.
Ook onzichtbaar als volwassene
Wanneer je als kind te maken hebt gehad met emotionele verwaarlozing heb je dit vaak ook op volwassen leeftijd niet door. Je merkt dat er iets niet klopt, maar doordat je ook niet kunt zien wat je in jouw kindertijd hebt gemist, lukt het je ook niet om de oorzaak daar te vinden. In plaats daarvan geef je jezelf de schuld en heb je het gevoel dat er iets mis met je is.
Mede dit is de reden om dit stuk met jou te delen. Want door je hier wel bewust van te worden, kun je de schade die emotionele verwaarlozing heeft veroorzaakt, helen.
Zijn emotionele verwaarlozing en emotionele mishandeling hetzelfde?
Emotionele verwaarlozing en emotionele mishandeling worden regelmatig door elkaar gebruikt. Dat is ook niet raar. Ten eerste omdat ze allebei zo goed als onzichtbaar zijn en ten tweede omdat er ook vaak sprake is van beide.
Toch zijn verwaarlozing en mishandeling niet hetzelfde. Of het nou om lichamelijke of emotionele verwaarlozing of mishandeling gaat.
Bij verwaarlozing gaat het namelijk altijd om iets wat ontbreekt. Iets wat er wel zou moeten zijn, wat wel nodig is, maar niet gegeven worden. Of het nou om voedsel, kleding, verzorging of aandacht en emotionele steun gaat.
Bij mishandeling gaat om iets wat actief wordt aangedaan. Een kind dat geslagen wordt, wordt mishandelt. En dat geldt ook voor emotionele mishandeling, waar sprake van is wanneer een kind wordt uitgescholden of gekleineerd door één of beide ouders.
De grens tussen de twee kan heel klein zijn. Want hoe noem je het wanneer een kind wordt weggestuurd omdat het een emotie toont die de ouders niet willen zien? Of wanneer uit frustratie een vader of moeder tegen het kind schreeuwt dat het nu echt op moet houden met zeuren?
Vaak is ook sprake van beide. Bij emotionele mishandeling is eigenlijk altijd ook sprake van emotionele verwaarlozing. Andersom niet altijd. Er zijn ook ouders die het allerbeste voor hun kinderen willen, maar geen idee hebben hoe zij die emotionele aandacht kunnen geven.
Dit maakt de één niet erger dan de ander. In beide gevallen voel je je als kind alleen. Zonder de steun die je nodig hebt.
Emotionele ondersteuning is belangrijk voor jouw ontwikkeling als kind
Tot nu toe hebben we het vooral gehad over wat emotionele verwaarlozing is, maar wat heb je dan nodig om wel voldoende emotionele ondersteuning te ervaren?
Als kind ervaar je emotionele ondersteuning wanneer je ouders een sterke emotionele connectie met je hebben. Ze zijn empathisch en kunnen zich in jou en wat je voelt verplaatsen. Je ouders hebben oprechte aandacht voor je en zien je voor wie je bent. Je eigen individu. Ze kunnen competent reageren op wat jij emotioneel nodig hebt.
Een kind heeft dit nodig om gezond op te kunnen groeien. Van je ouders leer je op deze manier zelf omgaan met je emoties en leer je verbinding maken met jezelf en met anderen. Je leert dat jij als persoon en wat je voelt ertoe doen. En je leert jezelf kennen, doordat je via je ouders leert waar je goed en minder goed in bent.
Een goede emotionele connectie tussen ouder en kind zorgt ervoor dat het kind een veilige verbinding kan ervaren. Thuis, de ouders, zijn een veilige basis waar vanuit je als kind de wereld en je gevoelswereld kunt gaan ontdekken. Wanneer dit ontbreekt is de wereld en je eigen gevoelswereld opeens een veel minder veilige plek.
Hoe weet ik of ik te maken heb gehad met emotionele verwaarlozing?
Als je tot hier hebt gelezen, en je jezelf in delen hiervan herkent, kan ik me voorstellen dat dit een vraag is die je jezelf nu stelt. Zoals hier al geschreven is het moeilijk om dit bij jezelf te herkennen. Het is moeilijk om te zien wat er nooit is geweest. Wat je hebt gemist. Zeker als dit zo normaal lijkt.
Veel mensen die te maken hebben gehad met emotionele verwaarlozing, hebben voor hun gevoel een goede jeugd gehad. Ik ook. Alles was er immers. Een dak boven je hoofd. Een warm bed om in te slapen. Schone kleren om aan te trekken. Eten op je bord. Je kon naar school. Wat kan een kind nog meer wensen?
In sommige gevallen kom je erachter dat jouw thuissituatie anders is of was, doordat je merkt dat het bij je vrienden anders gaat of ging. Bijvoorbeeld wanneer je hoort dat bij een vriendin na schooltijd altijd eerst samen een kopje thee wordt gedronken en wordt gepraat over hoe de dag is geweest. Terwijl jij wanneer je thuiskomt of kwam nog net begroet werd en het verder zelf maar uit moest zoeken. Dit was mijn voorbeeld waar ik merkte dat het bij ons thuis anders was.
Het is niet altijd mogelijk om jouw situatie met die van een ander te vergelijken. Dus hoe kun je aan jezelf merken dat emotionele verwaarlozing mogelijk een rol speelt bij jou?
Aanwijzingen dat je mogelijk te maken hebt gehad met emotionele verwaarlozing:
- Je hebt het gevoel onzichtbaar te zijn. Voor je ouders en voor anderen. Niemand kent je echt. Je hebt het gevoel dat je er niet bij hoort en voelt je regelmatig eenzaam en alleen.
- Je vindt het moeilijk om je eigen emoties te herkennen en te benoemen. Ook kun je het moeilijk vinden om met de emoties van anderen om te gaan. Je voelt je leeg.
- Je weet van jezelf niet goed waar je behoefte aan hebt en wat je zelf wilt. Zelfs als je een idee hebt van wat je wilt, vind je het moeilijk om dit aan te geven. Grenzen aangeven en ‘nee’ zeggen is lastig.
- Het voelt alsof er iets mis met je is. Je had veel meer moeten bereiken. En je snapt niet waarom andere mensen gelukkiger zijn dan jij.
- Je bent heel kritisch op jezelf. Kritischer dan je op anderen bent.
- Andere mensen geven weleens aan dat je terughoudend en afstandelijk bent. Je hebt er moeite mee om echt connectie met anderen te maken. Het is alsof er altijd een afstand is, die je moeilijk kunt overbruggen.
- Je bent er trots op dat je onafhankelijk bent en anderen niet nodig hebt. Tegelijkertijd durf je ook niet om hulp te vragen.
Het contact met je ouders
Een andere aanwijzing kun je terugvinden in hoe het contact nu is met je ouders. Ook hier heb je vaak het gevoel dat er iets ontbreekt. Dat er geen echte connectie is. Wanneer je ze ziet of spreekt is het contact oppervlakkig en je hebt het gevoel dat ze je helemaal niet kennen. Niet zoals je echt bent in ieder geval.
Het kan zelfs zijn dat je je ouders het liefst zo weinig mogelijk ziet of spreekt. Dat je het contact het liefst uit de weg gaat. Bijvoorbeeld omdat je bang bent voor hoe ze zouden kunnen reageren, wanneer je ze spreekt, maar mogelijk ook omdat je je na het contact leeg voelt.
Soms ben je om onverklaarbare reden kwaad op je ouders. Je hebt immers geen reden om kwaad op je ouders te zijn. Ze hadden het beste met je voor. Toch bekruipt af en toe dat gevoel van boosheid je, waar je je vervolgens weer schuldig over voelt en je voor schaamt.
Vragenlijst emotionele verwaarlozing
Jonice Webb, de psychologe die emotionele verwaarlozing een naam heeft gegeven en schrijfster van het boek over emotionele verwaarlozing ‘Ongekende gevoelens’ heeft een vragenlijst ontwikkelt waarmee jij voor jezelf kunt onderzoeken of emotionele verwaarlozing mogelijk een rol speelt in jouw leven. Ik heb deze voor je vertaald naar het Nederlands. Je vindt hem hier: Vragenlijst Emotionele Verwaarlozing.
Toch liever de originele? Doe de test dan hier: CEN Questionnaire.
Voorbeelden van emotionele verwaarlozing
De manieren waarop emotionele verwaarlozing kan plaatsvinden kunnen heel subtiel zijn. Zeker wanneer veel van wat we doen, wordt gezien als normaal. Dus ook hoe we onze kinderen opvoeden. De manieren waarop je emotionele verwaarlozing kunt ervaren zijn legio, maar dit zijn een aantal voorbeelden:
Je emoties werden niet serieus genomen
Als kind kun je niet anders dan je emoties uiten.
Als je verdrietig was ging je huilen.
Was je boos dan ging je schreeuwen, tieren of krijsen.
Wanneer je bang was dan ging je je verstoppen of je enorm verzetten.
Je wilde niet!
In plaats van dat je ouders je lieten merken dat ze snappen dat je je zo voelt en met jou op zoek gingen naar hoe je hiermee om kon gaan, kreeg je de boodschap:
“Stel je niet zo aan, dat valt wel mee.”
“Niet zo huilen, het gaat vanzelf weer over.”
“Je hoeft niet zo verdrietig te zijn,”
“En nu stoppen! Niet zo boos zijn!”
“Er is echt niks om bang voor te zijn. Ga het maar gewoon doen.”
“Het kan altijd erger.”
Jouw emoties werden genegeerd of ontkent.
Jouw ouders hadden geen tijd voor je
Bijvoorbeeld doordat één of beide van je ouders altijd aan het werk was en na het werk geen energie meer voor jou had. Of omdat je ouders je liever niet in de buurt hadden. Een boodschap die ik onbewust vaak kreeg als ongewenst kind.
Je ouders waren letterlijk niet aanwezig, bijvoorbeeld als je uit school kwam. Je kwam thuis in een leeg huis en moest maar voor jezelf zorgen. Maar het kan ook dat je ouders of één van je ouders er wel was, maar geen tijd voor je maakte of oprechte aandacht voor je had.
Je werd bijvoorbeeld nog net wel gevraagd wat je op school had gedaan, maar merkte dat er niet naar het antwoord werd geluisterd. Of, wanneer je om aandacht vroeg, kreeg je de boodschap: “Nu even niet. Vermaak jezelf maar even.”
Je hebt er weinig herinneringen aan dat je ouders met je speelden.
Je werd weggestuurd wanneer je ongewenste emoties had
“Ga maar naar je kamer!”
“En nu ga je op de trap zitten tot je weer rustig bent.”
“Voor straf ga je nu in de hoek staan!”
Je ouders stuurden je weg, wanneer je een emotie liet zien die zij niet wilden zien. Omdat ze vonden dat je niet boos mocht zijn of verdrietig. Of omdat ze geen idee hadden hoe ze er mee om moesten gaan.
In plaats van met jou uit te zoeken waarom je zo overstuur was, wat er echt aan de hand was, stuurden ze je weg om het zelf maar op te lossen. Je leerde dat (bepaalde) emoties er niet mochten zijn en dat er niemand was om je te helpen.
Er was weinig fysiek contact
Elk kind heeft het nodig om zich verbonden te voelen met zijn of haar ouders. Niet alleen op emotioneel niveau, maar ook lichamelijk.
Door af en toe een knuffel te krijgen.
Vastgehouden te worden wanneer je verdrietig was.
Lekker tegen papa of mama aan te kruipen op de bank en vastgehouden te worden.
Ouders die zich emotioneel niet verbonden voelen met hun kinderen, doen dit vaak te weinig. Zeker wanneer ze dit zelf ook niet bij hun ouders ervaren hebben.
Als kind moest je aan hoge verwachtingen voldoen
Altijd zo hoog mogelijke cijfers op school en geen begrip als je cijfers lager waren dan zij vonden dat ze moeten zijn. De allerbeste moeten zijn in je sport, zodat je het mogelijk tot topniveau kon schoppen. Met natuurlijk de teleurstelling (in jou) wanneer dit niet lukt. Na schooltijd nog allerlei verplichtingen om nog beter te worden, terwijl er geen ruimte was voor rust en ontspanning.
Je leerde dat het alleen gaat om presteren en succes.
En dat je emoties en behoeftes totaal onbelangrijk zijn.
Maar dit is toch heel normaal?
Deze voorbeelden kunnen op het eerste gezicht de normaalste zaak van de wereld lijken. We denken dat we onze kinderen leren omgaan met emoties door ze te laten zien dat ze helemaal niet boos, bang of verdrietig hoeven te zijn. Een kind wegsturen is niet iets wat alleen ouders doen, maar wat bijvoorbeeld ook op school gebeurt (ga maar op de gang staan). Alle ouders hebben wel eens geen tijd en energie voor hun kinderen, zeker in een samenleving waar van ons wordt verwacht dat we hard werken en er vooral voor moeten zorgen dat we financieel voor onze kinderen kunnen zorgen. En verwachtingen hebben van je kinderen, hebben we toch om onze kinderen zo succesvol mogelijk te maken?
Maar dat is het venijnige van emotionele verwaarlozing. Want deze manier van onze kinderen opvoeden. Of we het nou bewust of onbewust doen. Of we nou oprecht geloven dat dit het beste voor onze kinderen is of niet. Op dat moment voldoen we niet aan waar onze kinderen emotioneel behoefte aan hebben. Ik geloof dan ook echt dat onze samenleving emotioneel niet ondersteunend en ongezond is voor onze kinderen.
De rol van jouw ouders in emotionele verwaarlozing
Geen ouder is perfect
Als je nu het vermoeden hebt dat jij mogelijk ook te maken hebt gehad met emotionele verwaarlozing, dan is het heel makkelijk om met een beschuldigende vinger naar je ouders te wijzen.
Tenzij je echt te maken hebt gehad met mishandeling, is er alleen in dit geval vaak geen sprake van schuld. Eerder van oorzaak en gevolg. Jouw ouders hebben hun best gedaan, maar door omstandigheden in hun leven of doordat ze zelf niet beter wisten, hebben ze er emotioneel niet voldoende voor jou kunnen zijn.
Vaak wordt emotionele verwaarlozing van generatie op generatie doorgegeven. Jouw ouders hebben jou niet kunnen geven, wat ze zelf ook niet hebben gehad. Iemand die geen Engels beheerst, kan jou geen Engels leren. En zo is het ook met emotionele verwaarlozing. Wanneer jouw ouders zelf onvoldoende emotionele ondersteuning hebben gehad in hun kindertijd en zelf hun emotionele wereld niet begrijpen, konden ze er ook emotioneel niet voor jou zijn en jou dit ook leren.
Hoe we onze kinderen opvoeden is vaak zo goed als een kopie van hoe we zelf opgevoed zijn. Tenzij we ons bewust zijn van wat wel en niet werkte natuurlijk. Helaas zijn we ons hier bij emotionele verwaarlozing vaak niet bewust van. Jouw ouders hebben er emotioneel voor jou niet kunnen zijn, doordat hun ouders, jouw grootouders, er niet voor hen konden zijn. Jouw grootouders niet voor jouw ouders, doordat jouw overgrootouders er niet voor hen waren. Zo kan het vele, vele generaties teruggaan.
Wie van mijn ouders heeft mijn emotionele verwaarlozing veroorzaakt?
Dat is vanaf hier niet te zeggen. Maar wat ik je wel kan vertellen is dat het niet per definitie je vader of je moeder is geweest. Beide ouders hebben hierin een even grote rol en verantwoordelijkheid. Het kan zijn dat je je vooral niet gezien en gehoord voelde door je vader. Maar het kan net zo goed door je moeder zijn. Of, en dat komt misschien wel het vaakste voor, door beide.
Het type ouder dat emotionele verwaarlozing veroorzaakt
Niet iedere ouder die emotionele verwaarlozing veroorzaakt is hetzelfde. In haar boeken ‘Ongekende gevoelens’ en ‘Patronen van ongekende gevoelens doorbreken’ beschrijft Jonice Webb twaalf veel voorkomende soorten ouders die emotionele verwaarlozing kunnen veroorzaken, welke zij weer onderverdeeld in drie groepen:
- De zelfgerichte ouder, die meer bezig is met zichzelf dan met zijn of haar kind.
- De worstelende ouder, die om wat voor reden dan ook niet de ruimte heeft om er voor zijn of haar kind te zijn.
- En de goed bedoelende ouder die echt naar eer en geweten denkt het beste voor zijn of haar kind te doen.
Voordat we daarnaar gaan kijken, is het ook belangrijk om te weten wat een ouder die wel emotioneel volwassen is en wel emotionele ondersteuning aan zijn of haar kinderen biedt, kenmerkt.
Een emotioneel beschikbare ouder ziet zijn of haar kind en heeft aandacht voor hem of haar. Is zich bewust van de emoties van zijn of haar kind en kan deze begrijpen. Heeft oog voor wat zijn of haar kind wel en niet kan en spiegelt dit op een liefdevolle manier richting zijn of haar zoon of dochter, zodat het kind zichzelf goed kan leren kennen. Ook wil de ouder zelf het kind leren kennen zoals hij of zij echt is.
Maar wat doet een emotioneel verwaarlozende ouder dan anders?
Zelfgerichte ouders
Bij de zelfgerichte ouder gaat het niet om jou, maar om hen. Het gaat om hun eigen behoeftes en jouw behoeftes zijn onbelangrijk.
De autoritaire ouder
De autoritaire ouder is een ouder waar alles volgens de regeltjes moet. Er waren onbuigzame, inflexibele eisen waar je als kind aan had te voldoen. Van jou als kind werd verwacht dat je zonder vragen, de regels opvolgde. En wanneer je je niet aan de regels hield, dan volgde er zonder uitleg straf. Mogelijk ook fysiek.
Deze ouder heeft een beeld van hoe je moet zijn als kind en daar heb je maar aan te voldoen. Voor jouw persoonlijkheid, jouw behoeftes en jouw gevoelens was geen ruimte. Jouw ouder was de baas en er was geen ruimte voor jou.
Hoewel enige structuur en regels helpend zijn, heeft een teveel aan regels het effect dat je later of veel te streng voor jezelf bent geworden of je je juist helemaal los bent gaan breken en totaal geen regels meer hebt voor jezelf. Ook heb je geleerd dat wat jij wilt er niet toe doet en heb je geleerd jezelf weg te cijferen. Je staat niet stil bij wat jij zelf nodig hebt en wilt of durft dit niet aan te geven.
De narcistische ouder
Narcistische mensen zijn overtuigd van hun eigen superioriteit. Ze willen deze alleen wel bevestigt zien in de wereld om hen heen, want tegelijkertijd zijn ze ook ontzettend onzeker. Situaties en interacties waar ze dit niet krijgen, gaan ze uit de weg en als ze toch een keer niet in hun superioriteit bevestigd worden, kunnen ze helemaal doorslaan. Ze koesteren wrok, geven anderen de schuld en/of krijgen woedeaanvallen.
Als ouder projecteerden ze hun superioriteit op jou. Jij was (en bent mogelijk nog steeds) een spiegel voor hun superioriteit. Het draaide dan ook totaal niet om jou, maar het beeld wat je van hen gaf. En dat beeld, dat moest perfect zijn. Je mocht ze echt niet teleurstellen. Maakte je toch een keer fout, dan namen ze dit persoonlijk en werden ze kwaad op je. Je moest voldoen aan de behoefte van je ouders en als je dat niet deed, dan vonden ze je egoïstisch.
Je leerde dat je niet mocht luisteren naar wat je zelf wilde en nodig had. Wat er mogelijk voor heeft gezorgd dat je nu niet weet wat je wilt en nodig hebt of dat je daar nog steeds niet naar durft te luisteren.
De verslaafde ouder
Bij een verslaving denken we meestal meteen aan twee veelvoorkomende verslavingen: drank en drugs. Het kan hier gaan om elke compulsieve drang waar ze voor hun gevoel aan moeten voldoen. Denk aan gokken, winkelen, gamen, etc.
In dit geval hebben we het niet over de ouder die zwaar verslaafd is en niks meer kan. Het gaat hier over de ouder die nog wel functioneert. Waarvan soms voor de buitenwereld helemaal niet zichtbaar is dat er sprake is van verslaving. Voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld de ouder die elke avond wel een paar glaasjes drinkt, maar nog wel kan werken.
Voor jou als kind leek deze ouder twee gezichten te hebben. In de ban van de verslaving was de ouder afwezig. Alle focus ging naar de verslaving en jij als kind bestond niet. Ook kon de ouder in deze staat kwaad en gemeen zijn.
Op de momenten dat jouw ouder wel functioneerde, was hij of zij juist heel vriendelijk, ondersteunend en behulpzaam. Dit maakte jouw ouder onvoorspelbaar, wat je nerveus en onzeker heeft gemaakt.
De sociopathische ouder
Niet elke sociopaat is duidelijk sociopathisch. Niet elke sociopaat voelt zich namelijk aangetrokken tot misdaad en geweld. Veel sociopaten kunnen zelfs heel charismatisch overkomen. Worden zelfs bewonderd. Omdat ze heel goed weten wat voor masker ze op moeten zetten om goed over te komen.
Maar diep van binnen hebben ze geen geweten. Ze hebben geen schuldgevoel, wat betekent dat ze alles kunnen doen, wat dan ook, om hun zin te krijgen. Door gemeen te zijn, woorden te verdraaien en anderen de schuld te geven.
Daarnaast voelen ze geen empathie. En deze combinatie van geen schuldgevoel en geen empathie zorgt ervoor dat het ze letterlijk niks kan schelen of ze je pijn doen.
Dit is een algemene omschrijving van sociopathische mensen, maar je kunt je misschien wel voorstellen hoe dit als ouder is. Deze ouder denkt alleen aan zichzelf en wil alles op zijn of haar manier. Wil de absolute controle. Ook als dat betekent dat dat ten koste gaat van jou gaat als kind. Ze hebben jou met opzet pijn gedaan, vervolgens gedaan alsof ze niks hebben gedaan en er niks gebeurd is en zijn verontwaardigd omdat jij je gekwetst voelt.
Wanneer je te maken hebt gehad met een zelfzuchtige ouder
Voel je je vaak nerveus als je bij ze op bezoek gaat of zij bij jou op bezoek komen. Omdat je geen idee hebt of ze deze keer aardig zullen zijn of weer gemeen uit de hoek gaan komen.
Wanneer je ouders of één van je ouders autoritair, verslaafd, narcistisch of sociopathisch is, kunnen ze onverwacht fel en kwaad op je reageren. Zonder voor jou aanwijsbare reden. Je voelt je dan ook vaak door ze gekwetst en bent terecht kwaad op ze.
Bij de zelfzuchtige ouder is het vaak niet moeilijk om te zien dat zij een negatief effect op jou hebben gehad. En nu je weet wat emotionele verwaarlozing is, kun je hier waarschijnlijk ook makkelijker zien hoe je door deze ouder emotioneel verwaarloosd bent, wanneer je jouw ouders hierin herkent.
Worstelende ouders
De worstelende ouder is een ouder die het zelf zwaar heeft, waardoor ze er niet voor jou kunnen zijn als kind. Bijvoorbeeld doordat er een ander familielid is wat veel van hun zorg nodig heeft of doordat ze zelf in rouw of zelfs depressief zijn.
De ouder met een behoeftig familielid
Dit speelt in gezinnen waar één van de gezinsleden veel zorg nodig heeft. Bijvoorbeeld een broertje of zusje, maar het kan ook één van je ouders zijn. Jouw ouders of één van jouw ouders werd opgeslokt door de zorg voor het zieke gezinslid. Er was geen ruimte en tijd meer om er ook voor jou te zijn en voor jou te zorgen.
Als kind heb je hierdoor al heel vroeg volwassen moeten worden. Er was geen ruimte om kind te zijn, want je moest voor jezelf zorgen. Je was aangewezen op jezelf. Het kan zelfs zijn dat je niet alleen voor jezelf probeerde te zorgen, maar dat je ook nog zorgen bij je ouders uit handen probeerde te nemen door ze te helpen.
Vaak zijn deze ouders zich er wel van bewust dat ze er niet voldoende voor je konden zijn. Ze probeerden wel bij je in te checken, maar er was niet de ruimte om er ook echt voor je te zijn. Bovendien had je waarschijnlijk al vroeg geleerd dat je nergens om kon vragen, waardoor je ook zelf aangaf niks nodig te hebben.
In plaats daarvan werd je geprezen omdat je zo makkelijk was. Dat je nooit ergens om vroeg en niks nodig leek te hebben. Maar dat betekent niet dat de behoefte er niet was. Je hebt geleerd om jezelf weg te cijferen en je eigen behoeftes te negeren.
De ouder in rouw
Verlies is ontzettend zwaar. Of het nu gaat om een sterfgeval of om een scheiding. Voor jouw ouder of ouders betekende dit dat ze vooral op zoek waren naar hoe ze hier zelf mee om konden gaan. Ze waren in overlevingsmodus. Waardoor er geen tijd en aandacht meer was voor jouw behoeftes.
Dit is ook meteen een dubbelsnijdend zwaard. Want dit gaat verder dan de normale emotionele behoeftes van een kind. In dit geval hebben niet alleen jouw ouders iemand verloren, maar jij ook. Jij bent door het overlijden ook een broertje, zusje, of je vader of je moeder kwijtgeraakt. Door de scheiding ben jij ook, in ieder geval deels, één van je ouders verloren. Maar voor jouw rouw is geen plek, omdat je ouders nog te veel opgeslokt worden door hun eigen rouw.
Je leerde dat er voor jou geen ruimte was. Dat de pijn en behoeftes van jouw ouders belangrijker waren dan die van jou.
De depressieve ouder
Opgroeien met een depressieve ouder is als opgroeien met een afwezige ouder. Meestal is de ouder mentaal afwezig doordat hij of zij geen energie heeft om het leven aan te kunnen. Laat staan tijd en energie te hebben voor jou. Zeker niet op een positieve, optimistische manier.
Wanneer de ouder wel aanwezig was, was dit vrijwel altijd op een negatieve manier. Het humeur van je ouder was op zijn best neutraal en op zijn slechts pessimistisch. Doordat je als kind nog niet anders kunt dan alles wat er om je heen gebeurt, op jezelf betrekken, trok je de conclusie dat de slechte gemoedstoestand van jouw ouder wel jouw schuld moest zijn.
Zeker doordat je niet gezien werd wanneer je je goed gedroeg. Jouw vader of moeder reageerde daar niet positief op. Er was letterlijk geen reactie. Maar wanneer je iets deed wat als negatief werd gezien, dan had dit wel effect op hem of haar. De stemming van jouw vader of moeder verslechterde.
Doordat jouw ouder geen controle had over zijn of haar emoties en er ook niet voor jou kon zijn om jou om te leren gaat met jouw emoties, vind je het nu mogelijk moeilijk om jezelf te kalmeren. Ook heb je nooit waardering van je ouder ontvangen, waardoor je nu het gevoel hebt dat je weinig waard bent.
De ouder als kind
Deze ouder dwingt je om zelf een ouder te worden. Dit komt vaak voor bij ouders die het zwaar hebben, of een zwaar leven achter de rug hebben. Ze konden er daardoor niet zijn om voor jou te zorgen, waardoor je je eigen ouder moest zijn. Mogelijk ook voor je broertjes en zusjes en in het ergste geval zelfs voor je eigen ouder. Omdat je vader of moeder zelfs niet meer voor zichzelf kon zorgen.
Je kon geen kind zijn en moest al heel vroeg volwassen worden. Je leerde dat je vooral voor anderen moest zorgen, waardoor je je nu als volwassene oververantwoordelijk voelt voor anderen. Wat jij zelf nodig hebt of wilt, dat doet er niet toe. Vaak weet je zelfs niet eens waar je behoefte aan hebt en wat je voelt. Voor je gevoel is dat ook niet belangrijk. Als volwassene van dit type ouder voelt je leven vaak leeg en voel je je afgesneden.
Wanneer je te maken hebt gehad met een worstelende ouder
Voel je vaak enorm veel empathie voor je ouders en wil je voor ze zorgen. De gedachte dat ze het al zo zwaar hebben is je niet vreemd. Je bent ze dankbaar en je snapt niet dat je af en toe toch kwaad op ze bent. Je weet niet beter dan dat ze altijd hun best hebben gedaan, hoe zwaar het ook voor ze was. Daarom is dit herkennen als emotionele verwaarlozing ook ontzettend moeilijk.
Of je ouders het nou anders hadden kunnen doen of niet, het is niet anders dan dat er geen ruimte was voor jou als persoon. Er was geen aandacht voor je. Je werd niet gezien en gehoord. Er was geen ruimte voor jouw behoeftes. Je kreeg niet de emotionele ondersteuning die je nodig had als kind.
Goed bedoelende ouders
Of zelfzuchtige ouders het goed bedoelen is de vraag. Ook zij weten of kunnen vaak niet beter. Worstelende ouders bedoelen het vaak ook goed, maar lukt het door omstandigheden niet om er voldoende voor hun kinderen te zijn. Maar er is ook nog het type ouder dat echt gelooft dat ze het allerbeste met hun kinderen voor hebben, maar er toch emotioneel onvoldoende voor hun kinderen zijn. Dit zijn de werkverslaafde, prestatiegerichte, tolerante en onwetende, zelf verwaarloosde ouders.
De werkverslaafde ouder
Bij de werkverslaafde ouder draait het om het werk. Dat kan noodgedwongen zijn, zoals bij een eenoudergezin waar de ene ouder overal verantwoordelijk is. Maar dit kan ook in tweeoudergezinnen spelen.
In onze samenleving wordt hard werken en veel geld verdienen gewaardeerd. Vaak is de werkverslaafde ouder dan ook een succesvol persoon die gewaardeerd wordt om het werk dat ze verzetten en het geld dat ze daarmee verdienen.
Wanneer je als kind te maken hebt met een werkverslaafde ouder, wordt dit dan ook vaak niet begrepen. Je zou juist blij moeten zijn met een ouder die ervoor zorgt dat je alles hebt wat je hartje begeert. Het ontbreekt je aan niks. Behalve dan de tijd en de aandacht van de ouder die alleen bezig is met zijn of haar werk.
Je leerde dat werk belangrijker is dan jij. Jouw vader of moeder zag je niet en was er emotioneel niet voor je. Mogelijk voel je je hierdoor onbelangrijk en heb je weinig zelfwaardering.
De prestatiegerichte ouder
Deze ouder is niet snel tevreden. Het moet altijd beter.
Je cijfers op school.
Je sportprestaties.
Het instrument wat je bespeelt.
De redenen waarom een ouder zo gericht is op prestaties kunnen divers zijn.
Aan de ene kant staat de ouder die echt het allerbeste voor zijn of haar zoon of dochter wil. Als kind had je talent, potentieel. Bijvoorbeeld om de Olympische spelen te halen, een professionele sportcarrière te krijgen of een getalenteerd muzikant te worden. Je werd steeds meer aangemoedigd om nog beter te worden, maar er werd niet meer geluisterd naar wat jij wilde en wat jij nodig had. Alles stond in het teken van jouw sport of muziek.
Wat ook kan is dat de vader of moeder wil dat het kind zo succesvol mogelijk is. In de breedste zin van het woord. Hoe beter je als kind presteerde, hoe meer kansen je later zou hebben op een succesvol en gelukkig leven. Vaak is dit vanuit het oogpunt dat ze jou meer gunden dan ze zelf hebben gehad.
Maar het kan ook als een verlengstuk van zichzelf zijn. Als jij als kind goed presteerde, gaf dat een goed beeld van jouw ouders. Zij hadden er immers voor gezorgd dat jij zo succesvol kon zijn.
Welke van deze drie het ook is geweest, je leerde dat jouw prestaties belangrijk zijn dan hoe het met jou gaat. Belangrijker dan waar je emotioneel behoefte aan had.
De tolerante ouder
De tolerante ouder lijkt juist het allerbeste voor te hebben met zijn of haar zoon of dochter. Ze zijn superlief. Het kind mag alles wat het wil. Ze gunnen hun kind alle geluk. En soms is dat omdat ze echt geloven dat dit de beste manier van opvoeden is, maar vaak is het ook het pad van de minste weerstand.
Deze ouders geven geen limieten en geen structuur. En op het eerste gezicht lijkt dat geweldig als kind. Deze kinderen vinden hun ouders dan ook vaak geweldig omdat ze alles mogen. Maar helemaal geen grenzen en helemaal geen structuur is niet goed voor een kind. Een kind heeft een ouder nodig om zich tegen te kunnen verzetten om te leren hoe ver ze kunnen gaan. En ze hebben grenzen en structuur nodig om daar als volwassene ook mee om te kunnen gaan.
Als volwassene heb je vaak moeite met zelfdiscipline, doordat je dit jezelf hebt moeten leren. Je kent hierin geen balans. Of je bent de kritische, te hard werkende persoon geworden die zichzelf te veel discipline oplegt. Of je hebt nooit geleerd om zelfdiscipline te hebben en het lukt je niet om jezelf ergens toe aan te zetten.
Ook kan het zijn dat jouw tolerante ouder ook op een andere manier afwezig leek. Doordat alles maar mocht, werd je niet echt gehoord en gezien.
De onwetende, zelf verwaarloosde ouder
Van alle ouders die emotionele verwaarlozing veroorzaken, is dit de grootste groep. Wel is er vaak overlap en hebben ook de meeste van de hierboven beschreven ouders, hier vaak mee te maken. Dit zijn de ouders die zelf in hun kindertijd ook geen of te weinig emotionele ondersteuning hebben gehad. Die zelf emotioneel verwaarloosd zijn.
Vaak houden ze van hun kinderen, maar houden van je kinderen is niet hetzelfde als ook echt een emotionele verbinding hebben met je kind. En ze hebben geen idee hoe ze deze emotionele verbinding moeten maken. Doordat ze dit zelf in hun kindertijd ook niet hebben gekend, weten ze niet eens dat het mist.
Ze zijn zich niet bewust van hun eigen emotionele wereld en kunnen zich daardoor niet verplaatsen in de emoties van hun kinderen. En doordat ze zelf niet doorhebben dat ze dit in hun kindertijd hebben gemist, zien ze ook niet hoe ze hier zelf als ouder in tekortschieten.
Vaak zijn dit ouders die een oppervlakkig leven leiden. Ze laten weinig emoties zien. Lijken nooit echt kwaad, bang, verdrietig of zelfs blij te zijn. En hebben vaak oppervlakkige relaties doordat ze geen idee hebben hoe ze een emotionele connectie met iemand moeten maken. Niet met hun partner, niet met hun vrienden en ook niet met hun kinderen.
Als je dit type ouder herkent, snap je waarschijnlijk wel dat jij dit dus ook niet van hen hebt kunnen leren.
Wanneer je te maken hebt gehad met een goed bedoelende ouder
Voel je vaak wel liefde voor je ouders, maar word je ook verrast door de woede die je af en toe voor ze voelt. Eigenlijk weet je niet zo goed wat je nou voor je ouders voelt en je voelt je schuldig omdat je kwaad op ze bent.
Mogelijk heb je er geen zin in om je ouders vaak te zien. Je ziet er tegenop om ze te spreken of te ontmoeten. Niet omdat je bang bent dat ze je pijn zullen doen, zoals bij de zelfgerichte ouder, maar omdat het contact saai is en energie kost. Het contact is namelijk enorm oppervlakkig. Gaat nooit over hoe het nou echt met jou of met je ouders gaat. Je hebt het gevoel dat ze je helemaal niet kennen.
Herken je één of meerdere van deze ouders
Ik hoop voor je dat je in één of beide ouders vooral de emotioneel volwassen ouder herkent. De ouder die aandacht en tijd voor je had en je zag voor wie je was. Die emotioneel voor je klaarstond en ervoor heeft gezorgd dat jij jezelf hebt leren kennen.
Maar het kan ook zijn dat jij jouw ouders herkent in één of meerdere van de andere ouders.
Hoewel ze hier zijn opgesplitst in twaalf verschillende ouders is de scheiding hiertussen niet altijd zo sterk. Een verslaafde ouder kan bijvoorbeeld tegelijkertijd ook autoritair zijn. En bij een rouwende ouder kan het effect extra versterkt worden doordat ze zelf ook niet hebben leren omgaan met hun emoties.
Zelf herken ik ook een aantal van de ouders hierboven. Het sterkste de laatste: de ouders die zelf ook te maken hebben gehad met emotionele verwaarlozing en daardoor niet beter wisten. Waarschijnlijk hielden ze wel van me, maar ze konden mij dit niet laten voelen. Als ik namelijk terugdenk aan hoe mijn grootouders met mij omgingen toen ik klein was, dan is dat net zo afwezig en afstandelijk als mijn ouders mij opgevoed hebben. En ik twijfel er niet aan dat mijn ouders op dezelfde manier zijn opgevoed.
Maar ik herken in mijn vader ook de workaholic vader, die als vrachtwagenchauffeur doordeweeks nooit thuis was en in het weekend te moe was om tijd en energie aan ons te besteden. Ook vanuit het sterke idee van papa zorgt voor het geld en mama zorgt voor de kinderen.
Signalen van emotionele verwaarlozing
Hiervoor zijn al een aantal effecten beschreven waar jij, nu je volwassen bent, mogelijk tegen aanloopt. Zoals een laag zelfbeeld, niet goed weten wat je wilt, je eigen emotionele wereld niet begrijpen, weinig zelfdiscipline en moeite met relaties.
In haar werk met emotionele verwaarloosde mensen onderscheidt Jonice Webb tien thema’s waar je mee kunt worstelen wanneer je te maken hebt gehad met emotionele verwaarlozing.
Gevoelens van leegte
Het gevoel dat er iets mist.
Vaak heel moeilijk onder woorden te brengen.
Moeilijk te omschrijven.
Omdat je zelf niet goed weet wat je nou mist.
Maar er klopt iets niet. Het kan voelen als een leegte letterlijk in je lichaam, maar voelt vaak ook als emotionele verdoving. Mogelijk heb je hierbij ook het gevoel dat het aan jou ligt. Dat het je anders maakt dan anderen. Andere mensen lijken namelijk wel te hebben wat er bij jou mist.
Dit kan zelfs zo erg worden dat je je afvraagt waarom je hier bent. Nog relatief onschuldig is de vraag naar wat nou de betekenis van het leven is. Een vraag waar veel mensen met emotionele verwaarlozing mee rondlopen. Maar wanneer het gevoel van leegte enorm is, kan dit zelfs lijden tot depressie en de wens om hier niet meer te zijn. Een gevoel welke ik zelf uit het verleden herken. Want wat voor zin heeft het om hier te zijn wanneer je leven leeg is?
Dit gevoel wordt veroorzaakt doordat je in je kinderjaren nooit echte verbinding met jouw ouders en jouw emoties hebt kunnen maken.
Weinig zelfcompassie
Compassie is medeleven voelen. Hier zijn mensen, die te maken hebben gehad met emotionele verwaarlozing, vaak heel goed in. Ze vergeven anderen makkelijk en keuren ze niet af op fouten. Ze leven met je mee wanneer er iets tegenzit. Of, wanneer dit over jou gaat, leef jij met iemand mee die het moeilijk heeft. Je staat er om bekent dat je goed kunt luisteren en dat je niet veroordeelt.
Richting jezelf is dat alleen helemaal anders. Jezelf kun je niet vergeven. Je keurt jezelf af om de fouten die je maakt. Wanneer het even wat minder gaat mag je van jezelf niet zwak zijn. Jezelf niet aanstellen. Naar jezelf luisteren doe je eigenlijk niet. Nee, je hebt eerder de neiging om kwaad op jezelf te worden.
De zorgende, meelevende kant van jou is al vroeg ontstaan doordat je leerde er voor anderen te zijn. En die kritische, veroordelende kant doordat je leerde dat jouw emoties er niet toe deden. Vooral de emoties als woede, angst en verdriet niet. Dat was een zwakte die er niet mocht zijn. Wanneer die er nu wel zijn, keur je jezelf daarop af.
Extreme onafhankelijkheid
Veel mensen die te maken hebben gehad met emotionele verwaarlozing, zijn er trots op dat ze zo onafhankelijk zijn. Ze hebben al vroeg geleerd om voor zichzelf te zorgen en alles zelf op te lossen en dit kan dan ook een kracht van je zijn.
Hoewel er niks mis is met je eigen boontjes kunnen doppen en veel zelf op kunnen lossen, zit er een keerzijde aan deze onafhankelijkheid. Deze wordt vaak extreem. Je wilt van niemand afhankelijk zijn, zelfs niet een klein beetje. Niet van je partner, van vrienden, collega’s of een coach of therapeut.
Het kan zelfs zo ver gaan dat je iedereen op een afstand probeert te houden. Je voelt je niet comfortabel in hechte relaties. Soms vraag je je zelfs af of je niet liever zou verhuizen naar een plaats waar niemand je kent en waar je helemaal opnieuw kunt beginnen. Alleen. Of dat je niet als kluizenaar zou kunnen leven.
Je wilt niet geholpen worden of je durft niet om hulp te vragen. Doordat je hebt geleerd dat je niet om hulp mag vragen en er niemand was om je te helpen. Ook heb je geleerd dat je niks nodig mag hebben. Dat je geen behoeftes mag hebben.
Onrealistisch zelfbeeld
Hier gaat het er niet per se om of je een positief of een negatief zelfbeeld hebt, maar vooral of het beeld wat je van jezelf hebt klopt. Weet jij wat jou sterke en zwakke punten zijn? En klopt dat ook met de realiteit? Weet jij oprecht wat je wel en niet leuk vindt of vind je het moeilijk om hier antwoord op te geven?
We leren onszelf kennen door de ogen van onze ouders. Zij zijn een spiegel voor ons. Door trots op ons te zijn wanneer iets goed gaat. Door feedback te geven wanneer je iets niet of nog niet kunt. Je leerde zien waar je goed in was en waarin minder. En door naar je te reflecteren hoe het met je ging, bijvoorbeeld door aan te geven dat ze zien dat je iets niet leuk vindt, leerde je kennen wat jouw voorkeur heeft.
Zagen jouw ouder jou niet, hadden ze geen aandacht voor je of spiegelden ze vooral wat ze wilden zien, dan heb jij geen realistisch zelfbeeld kunnen ontwikkelen. Waardoor je je krachten en zwaktes niet kent en niet weet wat je wel en niet wilt.
Weinig zelfdiscipline
Zelfdiscipline: stoppen met doen wat je niet zou moeten doen en jezelf aanzetten tot de dingen die je wel zou moeten doen.
Dit is iets waar veel mensen met emotionele verwaarlozing moeite mee hebben. Het is moeilijk om te stoppen met de dingen die fijn zijn om te doen, maar niet per se goed voor je zijn. Andersom is het moeilijk om ergens mee te beginnen waar je geen zin in hebt, terwijl het wel goed voor je is om te doen. En ondertussen noem je jezelf lui, een sloddervos, ongemotiveerd en iemand die alleen maar uitstelt.
Dit komt doordat je in het verleden niet geleerd hebt om regels voor jezelf te stellen. Aan de ene kant doordat je nooit iets zelf mocht bepalen, maar alles voor je werd bepaald, wat veel voorkomt bij de zelfgerichte en zeker de autoritaire ouder. Maar aan de andere kant ook juist doordat er niks voor je werd bepaald. Doordat er geen regels voor je waren, omdat jouw ouders je deze niet wilden geven, zoals bij de tolerante ouder, of niet konden geven, zoals bij de worstelende ouder.
Niet kunnen voelen/emoties niet begrijpen
Niet kunnen voelen is één van de symptomen die waarschijnlijk het meest voorkomt bij emotionele verwaarlozing. Dit is het gebrek aan kennis over en bewustzijn van emoties. Bij jezelf en bij anderen. Het is het gebrek aan emotionele vaardigheden. En dit heeft vrijwel iedereen die met emotionele verwaarlozing te maken heeft gehad in meer of mindere mate.
Raar is dit ook niet, aangezien emotionele verwaarlozing het gebrek aan emotionele ondersteuning is. Doordat je ouders je niet echt konden zien, geen emotionele verbinding met je konden maken, heb jij jouw eigen emotionele wereld niet leren kennen. Je hebt nooit geleerd om jouw emoties te herkennen en te benoemen. Je hebt eerder geleerd om je emoties te negeren of weg te drukken, dan geleerd hoe je deze kunt voelen en kunt verwerken.
Wanneer iemand je vraagt hoe het met je gaat of hoe je je voelt, kun je hier geen antwoord op geven. Mogelijk doordat je je niet bewust bent van wat je nou voelt of er anders geen woorden aan kunt geven. Hoewel je je emoties niet bewust voelt, zijn ze er natuurlijk wel, waardoor ze er soms uitkomen op een manier die je niet aan ziet komen. Doordat je je opeens heel erg geïrriteerd voelt of opeens woedend bent.
Dit geldt niet alleen voor je eigen emoties, maar ook de emoties van anderen. Waardoor je het moeilijk vindt om te snappen waarom anderen doen wat ze doen. Doordat je niet kunt zien welke onderliggende emotie ervoor zorgt dat ze dit doen.
Schuld en schaamte – “Wat is er mis met mij?”
Als emotionele verwaarloosde volwassene leerde je als kind dat je emoties er niet mochten zijn. Emoties werden rechtstreeks afgekeurd. Je mocht niet kwaad zijn. Niet bang. Niet verdrietig. Maar het kan ook subtieler zijn, doordat je geen emoties zag bij je ouders en jouw emoties niet werden gezien en erkent. Waaruit jij de conclusie hebt getrokken dat emoties er niet mogen zijn.
Maar ze zijn er wel. En daar voel je je schuldig over of schaam je jezelf voor. Want ergens zit een diepe overtuiging dat ze er niet horen te zijn. Dat ze er niet mogen zijn.
Deze schuld en schaamte kan ook op een ander niveau liggen. Doordat je niet hebt leren voelen en niet gezien werd door je ouders, heb je mogelijk moeite met voor jezelf zorgen. Door een gebrek aan zelfdiscipline of doordat je niet in jezelf gelooft en daardoor voor jouw gevoel niet hebt bereikt wat je had moeten bereiken. Maar doordat er voor jouw gevoel niks mis was met jouw kindertijd, zie je niet dat daar de oorzaak ligt. En als het daar niet ligt, dan kan het maar op één plek liggen: bij jou. Je hebt het gevoel dat het jouw schuld is en dat er iets mis is met jou.
Op jezelf gerichte woede
De overtreffende trap van je schuldig voelen en je schamen voor je emotionele wereld en/of de obstakels waar je tegen aanloopt in jouw leven, is dat je hier echt kwaad, woedend op jezelf over kunt worden.
Je merkt bijvoorbeeld dat je vaak en makkelijk kwaad op jezelf wordt. Dat je hier zelfs zelfdestructief in kunt worden, door jezelf lichamelijk te beschadigen of jezelf dingen die goed voor je zijn te ontzeggen. Omdat je ze niet verdient.
Je kunt het jezelf echt kwalijk nemen dat je niet gelukkiger bent. Dat je niet normaler bent. Dat je niet meer van je leven hebt gemaakt.
Wanneer je kwaad op jezelf bent, vind je jezelf echt verschrikkelijk. Je gaat jezelf dingen misgunnen. Jezelf bewust dingen ontzeggen. En gaat mogelijk dingen doen die schadelijk voor je zijn.
Ook dit komt voort uit de conclusie die je hebt getrokken in je kindertijd. Dat jouw emoties er niet mochten zijn. Dat jij er, als persoon, niet mocht zijn.
Moeite met zorgen voor jezelf en anderen
In het Engels wordt hier het woord ‘nurture’ gebruikt een woord welke geen directe vertaling in het Nederlands lijkt te hebben. Het gaat verder dan zorg, maar is een combinatie van liefde, aandacht hebben voor en zorgen. En dit, dit is wat veel kinderen die opgroeiden met emotionele verwaarlozing, niet of weinig hebben ervaren.
Het gaat hier niet zozeer om voor jezelf zorgen in dat wat je fysiek nodig hebt. Mogelijk heb je juist al heel vroeg geleerd om te zorgen voor voeding, voor schone kleding, jezelf schoonhouden. Je moest er zelf voor zorgen dat je op tijd opstond en naar school ging. Waar het wel omgaat is een diepere vorm van zelfzorg waar je er echt voor jezelf bent wanneer je dit nodig hebt.
Je vindt het bijvoorbeeld moeilijk om met jezelf te zijn wanneer je emotioneel bent. Wanneer je wordt overvallen door een gevoel, weet je niet wat je met jezelf aan moet. Dit heb je in je kindertijd ook nooit geleerd.
Doordat je dit niet voor jezelf hebt leren doen, vind je het ook moeilijk om er hierin voor anderen te zijn. Je vindt anderen snel te emotioneel en je voelt je oncomfortabel wanneer iemand zijn of haar emoties in jouw bijzijn laat zien.
De fatale fout – “Als ze eens zouden weten…”
“Wanneer ze me echt zouden kennen, zouden ze me echt niet leuk vinden.”
“Als ze echt zouden weten wat ik denk of voel, zouden ze me nooit accepteren.”
Dit is het diepliggende gevoel wat veel mensen, die met emotionele verwaarlozing te maken hebben gehad, met elkaar delen. Het gevoel dat ze diep van binnen anders zijn dan andere mensen en dat er iets mis met ze is. Dat als mensen ze echt zouden kennen, echt weten wat er speelt, dat iedereen zich van ze af zou keren.
Door dit gevoel vind je het moeilijk om mensen echt dichtbij te laten. Uit angst dat je toch niet geaccepteerd zult worden. Hierdoor voel je je eenzaam en alleen.
Of dat je in je contact met anderen nooit jezelf durft te zijn. Jezelf niet durft te laten zien. Eigenlijk draag je altijd een masker en doe je je anders voor dan je eigenlijk bent. Pas je je aan aan hoe je denkt dat je moet zijn. Omdat je bang bent er niet meer bij te horen, wanneer ze je ware zelf zouden leren kennen.
Moet ik alle signalen bij mezelf herkennen?
Wanneer je deze signalen leest, zal het je misschien opvallen dat er bij veel signalen overlap is, terwijl andere tegenover elkaar staan. Je hoeft dan ook niet alle signalen bij jezelf te herkennen. Welke bij jou speelt is namelijk afhankelijk van welke vorm emotionele verwaarlozing bij jou heeft gehad. Welke type emotioneel verwaarlozende ouder jij hebt gekend.
Kijk ook dit interview met Jonice Webb:
Oké, en wat nu? Kan ik herstellen van emotionele verwaarlozing?
Ik kan me voorstellen dat als je alles hierboven hebt gelezen en je jezelf hierin herkent, dat dat enorm confronterend is. Als dat voor jou zo is, weet dan dat dat gevoel er mag zijn. Dat je dit verschrikkelijk mag vinden. En dat je hier ook niet meteen iets mee hoeft te doen. Het moment dat je daar klaar voor bent komt.
Het kan zijn dat dit bij jouw gevoelens van anders zijn en eenzaamheid oproept. Gevoelens die veel voorkomen bij mensen die met emotionele verwaarlozing te maken hebben gehad. Wat ik je graag mee wil geven is dat je zeker niet de enige bent die dit ervaart. Veel van de signalen die ik hierboven beschreef zijn uitdagingen waar veel van ons tegen aanlopen. En hoewel ik niet weet of emotionele verwaarlozing hier altijd de oorzaak van is, geloof ik wel dat onze samenleving emotionele verwaarlozing versterkt en het daardoor veel meer voorkomt dan we denken. Zelf geloof ik dat onder veel, misschien wel de meeste, van de problemen waar we hulp voor zoeken, emotionele verwaarlozing als oorzaak ligt.
Dus nee, je bent hier zeker niet alleen in. Het maakt je niet anders, maar misschien juist wel meer hetzelfde als anderen.
En betekent dit nu dat je hier voor eeuwig last van gaat blijven hebben?
Dat dit nou eenmaal is zoals het is?
Dat je hier maar mee moet leren leven?
Nee.
Jouw geschiedenis zal niet veranderen. Dit is wat je hebt meegemaakt en wat je niet meer kunt veranderen. Maar de gevolgen van emotionele verwaarlozing kun je zeker aan werken. De emotionele vaardigheden die je als kind niet hebt geleerd, kun je als volwassene nog steeds leren.
Wees voor jezelf de ouder die je zelf nodig had
Ja, je hebt in je kindertijd veel gemist en helaas kun je dat niet meer veranderen. Ook is de kans groot dat je ouders je ook in de toekomst niet de emotionele ondersteuning kunnen bieden waar je behoefte aan hebt. Net zo goed als jij op dit moment, hebben zij niet de emotionele vaardigheden om dit opeens wel te kunnen en de vraag is of ze dit ooit kunnen en willen zien.
Dat doet pijn. Ik weet uit ervaring dat er altijd een verlangen achterblijft dat je wilt dat het anders was geweest. Dat je ouders er wel voor je waren geweest en dat je wel hun aandacht en liefde had gevoeld. Hier waren ze alleen niet toe instaat.
Laat die pijn er zijn.
Die pijn mag je voelen.
Je mag ook boos zijn dat jouw ouders er niet op deze manier voor je hebben kunnen zijn.
Als je jezelf begint te herkennen in emotionele verwaarlozing, weet dan dat je daarom mag rouwen.
Maar verwachten dat jouw ouders nog gaan veranderen en dat ze er vanaf nu wel voor je gaan zijn, is een verwachting waarmee je jezelf meer pijn doet dan dat het je helpt. Emotionele verwaarlozing is vaak levenslang, doordat je ouders niet kunnen zien dat ze op het gebied van emotionele ondersteuning hebben gefaald en nog steeds falen.
Wordt daarom voor jezelf de ouder die je nodig had toen je klein was.
De ouder die jouw innerlijke kind nog steeds nodig heeft.
1. Verbind weer met jezelf
Eerder schreef ik dat de emotioneel volwassen ouder aandacht voor zijn of haar dochter of zoon heeft. Zijn of haar kind hoort en ziet en zich bewust is van de emoties die zijn of haar kind ervaart. Zich hierin kan verplaatsen en hier op een competente manier op kan reageren.
Waarschijnlijk doe je dit niet van nature met jezelf. Net zo goed als dat je weinig verbinding met je ouders voelt, mogelijk ook met andere mensen in je leven, voel je ook weinig verbinding met jezelf. Stel jezelf daarvoor open. Zet de intentie dat je er voor jezelf wilt zijn en dat je open staat voor alles wat er in jou leeft. Hoe moeilijk het nu ook nog is om alles te kunnen zien en voelen.
2. Leer jouw emotionele wereld kennen
Eerder heb ik al een artikel met je gedeeld over kunnen voelen. Over waarom het zo moeilijk kan zijn om te voelen, waarom je wel wilt voelen en stappen die je kunt zetten om weer te leren voelen.
Leren voelen, wanneer je dat als kind niet of niet genoeg hebt geleerd, is een uitdagende taak. Toch is het niet onmogelijk om te doen. Hoe oud je ook bent. Het is een vaardigheid die je nog steeds kunt leren.
Emoties herkennen en benoemen
Daarbij is het van belang om je gevoelens te leren herkennen en benoemen. Hoe moeilijk dit ook is, want je hebt nooit je emoties in woorden uit leren drukken. Ik heb daarom voor je een lijst met veelvoorkomende gevoelens gemaakt. Neem die eens door en kijk welke op dit moment met je resoneren. Welke herken je jezelf in.
Sta bewust stil bij wat je voelt
Je bent niet gewend om op je emoties te letten. Meestal gaan ze aan je voorbij zonder dat je er erg in hebt, omdat je je er niet bewust van bent. Totdat ze voor je gevoel opeens op komen en je overvallen.
Dit kun je voor zijn door een paar keer per dag kort bij te houden hoe je je voelt. Gebruik de hiervoor genoemde emotiewoordenlijst, als het je niet meteen lukt om woorden aan je gevoel te geven. En wanneer je erachter bent wat je voelt, stel jezelf dan ook de vraag waardoor het komt dat je dit nu voelt. Dit helpt je om jezelf beter te leren kennen.
Een andere manier is met jezelf gaan ‘praten’ over je gevoelens. Een mooie manier hierover is schrijven. Zorg voor een rustig moment, pak pen en papier en schrijf alles op wat er in je opkomt. Denk niet te veel na over wat je op zou moeten schrijven, maar laats alles er uitkomen.
Ook een fijne manier van ‘praten tegen jezelf’ is wanneer je een huisdier hebt. Gebruik je huisdier als gesprekspartner en vertel het alles wat er in je omgaat en wat je dwarszit. Luister ondertussen goed naar wat je jezelf hoort zeggen.
Accepteer en vertrouw je emoties
Ja, ik weet het. Je hebt altijd geleerd dat je emoties er niet horen te zijn. Je hebt nooit geleerd dat jouw emoties een boodschap voor je hebben en dat je kunt vertrouwen op wat je voelt.
Er bestaan geen slechte emoties. Wat iemand je ook probeert te vertellen. Of je nou boos bent, jaloers, verdrietig, wanhopig, bang, onzeker of dolgelukkig, elke emotie is er met een reden en mag er zijn.
3. Wees nieuwsgierig naar jezelf
Niet alleen door zonder oordeel te kijken naar de emoties die je hebt, maar ook op alle andere vlakken van je leven.
Wat vind je leuk om te doen en wat totaal niet?
Waar word je blij van?
Waar ben je goed in?
En waarin misschien minder goed?
Waar kun je je kwaad over maken?
Waar ben je bang voor?
Wat vind je moeilijk?
Waar worstel je mee?
Leer jezelf op deze manier beter kennen.
Vind je het moeilijk om al deze vragen voor jezelf te beantwoorden, stel jezelf dan de vraag wie in jouw leven jij ten diepste vertrouwt, maar die wel eerlijk tegen je durft te zijn. Vraag hem of haar om je hiermee te helpen. Wat ziet hij of zij bij jou?
4. Heb compassie met jezelf
Net werd al genoemd dat het hebben van zelfcompassie voor iemand die te maken heeft gehad met emotionele verwaarlozing niet van nature komt. Zelfcompassie betekent dat je vriendelijk en begripvol voor jezelf bent, wat er op dit moment ook gebeurt en hoe je je op dit moment ook voelt.
Op het moment dat je aan de slag gaat met het verwerken van jouw emotionele verwaarlozing is het extra belangrijk om zelfcompassie te hebben. Ontdekken dat dit is wat je hebt meegemaakt, brengt je terug bij de pijn van vroeger en daarin mag je vriendelijk voor jezelf zijn en begrip voor jezelf hebben.
Ook gaat het je niet in één keer lukken om dit te verwerken. Het is een proces waar je doorheen moet gaan. Met vallen en opstaan. In plaats van jezelf te veroordelen omdat je er nou nog niet doorheen bent of wanneer je voor je gevoel weer teruggevallen bent, is het belangrijk dat je daarin lief voor jezelf blijft. Dat is hoe veranderen werkt. Het duurt altijd langer dan je denkt en soms voelt het zelfs alsof je stilstaat. Niet alleen bij jou, maar bij iedereen.
Wees hierin lief voor jezelf. Realiseer je dat er niks mis is met jou, maar dat dit het gevolg is van hoe jij opgevoed bent. En daar kun jij niks aan doen. Hoewel je misschien door jouw ouders het gevoel hebt gekregen dat jij geen liefde waard bent, ben je dit absoluut wel.
5. Leer luisteren naar wat jij nodig hebt
Je hebt nooit echt leren luisteren naar jezelf. Mogelijk doordat je een ouder had die dit niet toestond. Of doordat je een ouder had die jou meer nodig leek te hebben dan jij hen. Of misschien omdat je ouders daar geen spiegel voor je in konden zijn, omdat ze jouw behoeftes niet konden zien.
Check regelmatig bij jezelf in wat het is dat jij wilt en wat jij nodig hebt. En als je er dan achterkomt wat het is waar jij behoefte aan hebt, zet jezelf dan ook op de eerste plaats. Geef jezelf wat je nodig hebt. Ga niet eerst aan de slag met de behoeftes van anderen. Het is namelijk niet egoïstisch om te luisteren naar je eigen behoeftes en er daarin voor jezelf te zijn. Dat gaat je juist de energie geven om er ook voor een ander te kunnen zijn. Het is EN-EN, niet OF-OF.
Je hoeft dit niet alleen te doen
Ik weet dat je er trots op bent dat je niemand nodig hebt. Dat je liever geen hulp vraagt. Het kan alleen ook heel moeilijk zijn om dit in eentje te verwerken. Om jezelf te leren hoe je wel weer in contact kunt komen met jouw emoties.
Wanneer je meer verdieping zoekt op het gebied van emotionele verwaarlozing dan zijn de boeken van Jonice Webb een aanrader. In het Nederlands zijn dit de boeken ‘Ongekende gevoelens’ en ‘Patronen van ongekende gevoelens doorbreken’. Lees je ze liever in het Engels of in de originele taal dan vind je deze onder ‘Running on Empty’ en ‘Running on Empty no more’.
Zoek je iemand om hier samen met jou mee aan de slag te gaan, dan raad ik je aan om contact op te nemen met Colinda Mans. Ervaringsdeskundige en coach gespecialiseerd in emotionele verwaarlozing. Luister ook de podcast die wij eerder samen opgenomen hebben:
