Gevoelens en emoties.
Vaak ervaren we die maar als lastig.
Komen ze op het moment dat je er echt niet op zit te wachten.
Ook vinden veel van ons het moeilijk om te voelen.
We hebben onze gevoelens zo lang weggestopt dat we ze niet langer herkennen.
Of niet meer denken te herkennen.
Want of je het nou wilt of niet, ze zijn er wel.
Hoewel emoties aan kunnen voelen als lastig, is het wel belangrijk om jouw emoties te kunnen voelen. Elke emotie wil jou namelijk iets vertellen. Elke emotie is een signaal.
Hoe het komt dat we het zo moeilijk vinden om te voelen en waarom je juist deze signalen van jouw lichaam weer wilt leren herkennen en begrijpen, lees je hier. Ook neem ik je mee in hoe jij weer, stapje voor stapje, dichter bij jouw gevoel kunt komen.
Leren voelen in je kindertijd
Om leren gaan met onze emoties leren we als we jong zijn. Als het goed is leren onze ouders of opvoeders ons hoe we om kunnen gaan met de gevoelens en emoties die ons als kind lijken te overvallen. Voor een kind kunnen emoties eng zijn, want ze zijn nieuw en hevig. Een ouder die daarin kan ondersteunen is onmisbaar.
In het meest optimale scenario had jij ouders of opvoeders die zelf goed met hun emoties om konden gaan. Zij konden zelf hun emoties laten zien, zonder dat ze hierdoor overweldigd raakten. En zij konden jou, op het moment dat jij erdoor overspoeld werd, daarin ondersteunen. Jou helpen om jouw gevoel te leren begrijpen en te ontdekken dat je er niet bang voor hoefde te zijn.
Helaas, veel van ons herkennen dit optimale scenario niet. Zij herinneren zich ouders die hun emoties overdreven uitdrukten. Denk bijvoorbeeld aan die ouder die bij het minste of geringste al liep te schreeuwen of die ergens extreem bang voor was. Of ze herinneren zich opvoeders die nooit emoties leken te hebben. Die helemaal niet lieten zien dat ze boos, bang of verdrietig waren. Of die zelf actief ontkenden dat ze dat waren.
Dit waren vaak ook de ouders die hun kinderen dachten te helpen met opmerkingen als:
“Joh, er is niks om bang voor te zijn.”
“Niet zo verdrietig zijn. Ga maar even buitenspelen, dan gaat het wel weer over.”
“Jij hebt helemaal niks om boos over te zijn!”
“Er is niks aan de hand. Het gaat vanzelf weer over.”
Hierdoor leerde je dat emoties niet gevoeld hoorden te worden. Je leerde ook niet omgaan met het overweldigende gevoel wat een emotie kon veroorzaken. En dus leerde je jezelf dat je jouw emoties maar beter weg kon drukken.
Lees ook: Emotionele verwaarlozing: Niet gezien zijn als kind
Jezelf beschermen voor jouw emoties
Om niet overweldigd te worden door emoties die je blijkbaar niet hoorde te voelen, heb je jezelf daarom strategieën aangeleerd om jezelf voor jouw emoties te beschermen. De zogenaamde copingstrategieën.
Voorbeelden hiervan zijn:
Je eigen emoties ontkennen:
Je bent jezelf hetzelfde verhaal blijven vertellen wat jouw ouders jou ook vertelden. Dat er niks is waar je boos over hoort te zijn. Niks om bang voor te zijn. Of niks om verdriet over te voelen. Ondertussen ben je mogelijk zelfs trots op hoe sterk je bent, omdat je voor je gevoel heel goed om kunt gaan met jouw emoties. Terwijl je jezelf in werkelijkheid niet toestaat te voelen.
Dissociëren:
Ja, moeilijk woord, maar dit is jezelf loskoppelen van de situatie waarin je de emotie voelt en van de emotie zelf. Dat kan fysiek zijn door letterlijk ergens anders naartoe te gaan. Maar het kan ook mentaal, door net te doen alsof je ergens anders bent en dat dat wat je kwaad, boos of verdrietig maakt, er niet is. Of dat het er wel is, maar jou niet kan raken. Je zet jezelf erbuiten.
Afleiding zoeken:
Netflixen, werken, gamen, sporten, boeken lezen… Letterlijk alles wat je kan doen om jezelf af te leiden van je gevoelswereld. Alles zodat je niet stil hoeft te staan bij wat je voelt. Met als extreem:
Verslaving:
Een verslaving is een vlucht uit een wereld waar je niet mee om denkt te kunnen gaan. Vaak gaat het om de emoties die in die situatie loskomen waar je je geen raad mee weet.
Bij verslaving denken we meteen aan drank en drugs, maar je kunt vrijwel overal verslaafd aan raken. Bijvoorbeeld ook aan Netflixen, gamen, sporten, werken en boeken lezen. Dat ik een tijd lang ongeveer een boek per dag las, was vooral zodat ik kon vluchten uit mijn eigen wereld en dat kun je rustig een verslaving noemen.
Het voelt misschien alsof je hiermee goed om kunt gaan met je emoties. Je hebt er immers geen last meer van. Maar dit is geen omgaan met je emoties. Dit is jezelf leren hoe je je emoties kunt ontwijken.
Het nut van het voelen van jouw emoties
Geloof me, ik herken al deze strategieën bij mezelf. Ik heb mijn emoties ontkent (en mezelf ondertussen geprezen met hoe sterk ik was). Heb me in andere werelden gewaand om maar niet mijn eigen emoties te hoeven voelen. En ik heb afleiding gezocht tot grenzend aan verslaving. En het is soms nog steeds makkelijk om deze strategieën toe te passen.
Dat zou natuurlijk geen probleem zijn, als het niet nodig was om je emoties te voelen. Maar niet alleen kost het ontzettend veel energie om jouw emoties uit de weg te gaan (ze zijn er toch wel). Ook zijn jouw emoties er niet voor niks.
Jouw emoties hebben namelijk een boodschap voor je.
Willen jou een signaal geven.
Over hoe het met je gaat.
En over wie jij bent.
Angst
Angst is een emotie die jou wil beschermen. Die er eigenlijk voor wil zorgen dat je niet in zeven sloten tegelijkertijd loopt en jezelf in gevaar brengt. Je kunt je wel voorstellen dat dit vroeger, toen er nog tijgers uit de bosjes konden springen, dit een ontzettende nuttige emotie was om te voelen. En ook vandaag de dag is dit signaal onmisbaar in bijvoorbeeld het verkeer of wanneer er een ander gevaar dreigt.
Boosheid
Boosheid is, zeker onder vrouwen, één van de meest onderdrukte emoties. We hebben geleerd dat we niet boos mogen zijn. Dat we het lieve meisje moeten zijn wat alles accepteert. Maar boosheid is een onwijs krachtige emotie die jou laat zien waar jouw grenzen liggen en wat jij belangrijk vindt in jouw leven. Want op het moment dat iemand jouw grenzen overschrijdt of iets doet wat totaal in gaat tegen alles waar jij voor staat, dat is wanneer jij die boosheid ervaart. Ik denk dat daarmee boosheid misschien wel de emotie is die jou het meest vertelt over wie jij diep van binnen bent.
Verdriet
Verdriet kan twee redenen hebben:
1) Jouw helpen een verlies te verwerken
2) Duidelijk maken wat jij mist in jouw leven
Wanneer we met een verlies te maken krijgen, dan is het nodig om daar om te kunnen rouwen. Je hebt het verdriet nodig om het verlies te kunnen verwerken. Bijvoorbeeld het verlies van een relatie, een vriendschap, een dierbare in je leven. En ja, daar vallen huisdieren ook onder. Maar ook bijvoorbeeld het verlies van (een deel van) je eigen gezondheid of het verlies van je werk roept verdriet en daarmee een rouwproces op.
Aan de andere kant laat verdriet zien wat jij graag meer zou willen in jouw leven.
Zoals bijvoorbeeld bij het voelen van eenzaamheid. Het laat jou zien dat je behoefte hebt aan meer verbinding. Meer sociaal contact.
Jaloezie is een andere. Die laat jou zien wat een ander heeft, maar jij ook heel graag zou willen. Niet om dit de ander te misgunnen, maar om te ontdekken hoe jij dit ook kunt krijgen
Blijdschap
Ook blijdschap is een signaal en ook eentje waar we lang niet altijd bij stilstaan. Deze emotie laat jou zien wat jij op dit moment wel hebt en waar jij je goed door voelt. En terwijl je bij de eerste drie emoties vooral wilt kijken naar wat je kunt doen om die emotie minder te ervaren, wil je blijdschap juist vermenigvuldigen. Blijdschap laat je dus zien wat jij in jouw leven wilt cultiveren en vermeerderen.
Minder angst, verdriet en boosheid voelen is misschien een doel, maar dat betekent niet dat je deze emoties helemaal niet moet voelen. Dat je ze weg moet stoppen. Het gaat er juist om dat we ze leren toelaten, zodat we de boodschap erachter leren herkennen en we stappen kunnen zetten om dit in ons leven te veranderen.
Er zijn geen goede en slechte emoties
Is het je al opgevallen dat ik het nergens heb over zogenaamde goede of slechte emoties?
Als mens houden we van hokjesdenken en als het gaat om emoties hebben de meeste van ons het hokje ‘Goed’ en het hokje ‘Slecht’. Goede emoties zijn vaak de emoties die horen bij blijdschap en de slechte emoties de emoties die horen bij verdriet, angst en boosheid.
Zoals je hebt kunnen lezen zijn alle emoties die je hebt nuttig. Zijn ze er om jou informatie te geven over jezelf en over hoe het met je gaat. En daarin is geen sprake van slechte emoties.
Alle emoties die je voelt zijn goed.
Of, misschien zouden we moeten zeggen, ze zijn gewoon.
Laat je niet langer wijsmaken dat het verkeerd is om verdriet, angst of boosheid te voelen.
Sowieso is het onmogelijk om alleen maar ‘goede’ emoties te voelen. Ze kunnen niet zonder elkaar. Zodra je jouw ‘slechte’ emoties weg begint te drukken, ga je merken dat ook de ‘goede’ emoties niet meer echt te voelen zijn. Als je één probeert af te zwakken, zwak je ze allemaal af. Wordt alles vlak. Iets wat ik bij mezelf, en bij mijn ouders, heel goed herken.
Dit is wat er gebeurd als je emoties wegdrukt
Emotie is energie in beweging.
Motie = motion = beweging.
En de E is de E van energie.
Dit betekent dat een emotie geuit wil worden. In beweging wil komen.
Wanneer je je emoties wegdrukt, doe je juist het tegenovergestelde. Je zet ze vast in je lichaam, waardoor ze niet meer kunnen bewegen. En dit veroorzaakt stress. Het lijkt misschien alsof de emotie er niet meer is, maar onder het oppervlak beïnvloedt het je nog steeds. En niet op een goede manier.
Depressie
In het ergste geval onderdruk je je emoties zo sterk dat je terecht kunt komen in een depressie. De letterlijke betekenis van het woord depressie is ‘de – onder’ en ‘pressie – drukken’. Het onderdrukken van je emoties, totdat je helemaal niks meer lijkt te voelen. Dat is in ieder geval wel hoe ik mijn depressie heb ervaren. Als vlak. Als niks. Alsof het helemaal leeg was. Er was niks meer te voelen, waardoor het leven zinloos leek.
Vaak denken we bij depressie dat je dan altijd verdrietig bent. Maar meestal voelt een depressie juist als een groot niks waar geen ontsnappen aan is.
Emoties zijn als een bal onder water
Terwijl het misschien lijkt alsof je emoties er niet meer zijn en je er dus geen last meer van hebt, zijn ze er zeker nog wel. Als ik bijvoorbeeld terugkijk op mijn depressie, dan leek het misschien alsof alle emoties er niet meer waren, maar ze waren er wel. Want ik was tegelijkertijd ook verdrietig omdat ik niks voelde. Ik was kwaad op mezelf omdat ik zo’n stumper was. En ik was bang voor wat er ging komen. Bang voor de leegte. Hoe duidelijk ze achteraf ook zijn, op dat moment kon ik ze alleen niet bewust ervaren.
Al jouw emoties, hoe onderdrukt ook, zijn er nog steeds. Je kunt dit vergelijken met een bal die je onder water duwt. Terwijl je die bal onder water houdt, lijkt het wateroppervlak misschien spiegelglad. Geen wolkje aan de lucht. Geen rimpel in het water.
Maar ondertussen, onder het water, bouwt de druk op. Want die bal, die wil naar boven. Die voelt de druk om uit dat water te komen. En als dan de druk hoog genoeg is, ontsnapt de bal en schiet met extra kracht dat water uit. En dat is het moment dat een emotie jou voor jouw gevoel kan overvallen. Wanneer deze overweldigend voelt. Dit is vaak waarom we bang zijn voor onze emoties. Ze lijken zo onvoorspelbaar.
Kijk ook: 8 signs you’re emotionally numb
Weer leren voelen
Is dan alle hoop verloren wanneer jij één van die personen bent die dit niet goed in haar of zijn kindertijd heeft geleerd (en geloof me, als je dit herkent, je bent zeker niet alleen!)? Nee, je kunt jezelf weer toestaan om te voelen en jezelf weer leren voelen.
Geef jezelf toestemming
Jezelf weer leren voelen begint bij jezelf toestemming geven om weer te mogen voelen. Misschien ben je bang voor wat er kan gebeuren wanneer je weer gaat voelen. Of mogelijk zitten de overtuigingen dat je niet mag voelen behoorlijk diep. Maar voor nu, zeg tegen jezelf “Ik mag voelen. Ik mag emoties hebben.”
Word je bewust van je lichaam
Jouw emoties uiten zich via jouw lichaam. We voelen niet voor niets vlinders in onze buik, een steen in onze maag of krijgen niet voor niets het gevoel dat onze keel wordt dichtgeknepen. Dit zijn allemaal manifestaties van jouw emoties.
Wat gebeurt er bijvoorbeeld nu in jouw lichaam? Neem je op dit moment iets waar?
En wat voel je gebeuren als je denkt aan iets spannends wat je zou kunnen doen?
Als je hier een beetje feeling (pun intended) mee begint te krijgen, kun je je hier bewuster van worden wanneer er echt iets gebeurt waar je verdriet, angst of boosheid bij zou kunnen ervaren.
Sta bewust stil bij jouw emoties
Je bewust worden van je lichaam klinkt misschien makkelijker gezegd dan gedaan. Zeker als je dit al heel lang niet gedaan hebt, is het dat ook. Kies er daarom voor om echt bewust stil te gaan staan bij wat je voelt. Bij jouw emoties. Bijvoorbeeld door te:
Mediteren
Tijdens een meditatie kun je er voor kiezen om bewust stil te staan bij wat je voelt. Je denkt misschien dat je vooral niet na moet denken en voelen, tijdens een meditatie, maar je kunt dit juist ook inzetten om met een bepaald thema aan de slag te gaan. Jouw emoties kunnen zo’n thema zijn. Observeer eens wat ernaar bovenkomt als je jezelf tijdens het mediteren vraagt wat je op dat moment voelt. Of wat je nou eigenlijk voelde in die ene, vervelende situatie. Niet door er echt over na te gaan denken, maar puur door te kijken welke woorden oppoppen en de sensaties in jouw lichaam te voelen.
Journallen
Een ander voorbeeld van wat je kunt doen is journallen op jouw emoties.
Pak pen en papier.
Stel jezelf een vraag over jouw emoties.
En begin met schrijven.
Probeer niet na te denken over wat je op wilt of moet schrijven, maar schrijf alle gedachten op die langskomen. Ook als die gedachte is “ik weet nog niet wat ik moet schrijven” Je zult merken dat vanzelf gedachten naar boven komen over jouw vraag.
Voor zowel meditatie als journallen kun je echt tijd voor jezelf inplannen. Bijvoorbeeld door jezelf elke ochtend een kwartier te geven waarin je mediteert. Of ’s avonds een half uurtje waar je journalt op wat je die dag hebt ervaren. Natuurlijk hoeft dit niet elke dag. Je kunt ook kiezen voor een aantal keer per week of wekelijks.
Jezelf microbreaks te geven
Wat ik zelf een fijne methode vind is voor mezelf een alarm zetten waar ik even uit alles waar ik mee bezig bent wordt getrokken en even stil mag staan bij wat ik voel. Ik doe dit door een alarm op mijn telefoon in te plannen, die meerdere keren per dag gaat. En elke keer verschijnt er dan een vraag op het scherm:
Hoe gaat het op dit moment met je?
Wat voel je nu?
Wat heb je op dit moment nodig?
Het dwingt me om even in het moment bewust stil te staan bij wat er speelt.
Niet achteraf, maar nu, op het moment dat het gebeurt.
Hoe vaker je dit doet, hoe bewuster jij je gaat worden van wat er in jouw lichaam gebeurt en hoe jij je voelt. Of het nou mediteren, journallen of microbreaks is waar je voor kiest. Dat maakt niet uit. Kies wat goed voelt voor jou.
Heb geduld met jezelf en jouw emoties
Het is niet alsof je nu de deur openzet en je vanaf nu alles volledig ervaart. Je vanaf nu precies aan kunt wijzen “Ow, nu voel ik me verdrietig” en “Hey, dit maakt me boos” of “Wow, wat word ik hier ontzettend blij van”.
Nee, dit komt stapje voor stapje en beetje bij beetje. Heb geduld met jezelf als het je een keer niet lukt om te voelen welke emotie je voelt. Neem het jezelf niet kwalijk wanneer je een keer achteraf ergens op terugkijkt en denkt “Ik had meer moeten voelen”.
Zeker in het begin zul je vooral achteraf gewaarworden van wat er door je heen ging. En dat is al een hele stap vooruit. Hoe meer je dit gaat doen, hoe beter je hierin gaat worden.
Hoewel ik de afgelopen jaren behoorlijk bezig geweest ben met het herontdekken van mijn emoties (want je had vast al door dat ik hier ook een hele weg in heb afgelegd en nog steeds afleg), kan ik nog steeds niet huilen. Hoe verlossend dat soms ook lijkt, het lukt me niet. Eerst was ik daar kwaad om. Maar nu accepteer ik het en weet ik dat het komt wanneer ik daar klaar voor ben.
Neem het jezelf ook niet kwalijk als er toch een keer een emotie langskomt die je liever niet wilt voelen. Omdat je de emotie vervelend vindt of omdat hij te sterk voor je voelt. Als je al zo lang jezelf hebt verstopt voor jouw emoties, is het soms moeilijk om dat niet toch weer te doen. Ik doe het ook nog steeds van tijd tot tijd.
Geen emotie is blijvend
Misschien ervaar je nog steeds een beetje angst als je denkt aan het toe laten van jouw emoties. En ook dat is goed. Ook dat mag er zijn. Bedank die angst voor de bescherming die het jou probeert te geven.
Maar realiseer je, geen emotie is blijvend. Ze gaan allemaal weer voorbij.
Zowel de emoties die je heel graag voelt (we kunnen niet altijd gelukkig zijn)
Als de emoties die je minder graag ervaart (ook verdriet, angst en boosheid gaan weer voorbij)
Als je het jezelf toestaat, kun jij dit ook leren.
Zodat jij jouw leven weer volledig kunt ervaren.
Luister ook hier:
