Stress. Het woord alleen al heeft een ontzettend slechte reputatie.
Stress is slecht.
Stress moet je uit de weg gaan.
Volledig.
Maar is dat wel zo?
En is het überhaupt mogelijk?
De oorsprong van stress
Stress is al een onderdeel van ons leven sinds de prehistorie. Het is zelfs ouder dan het ontstaan van onze soort. Vrijwel elke diersoort kent een vorm van stress. Zelfs planten en ééncelligen hebben er mee te maken. Ook al reageren zij er anders op dan wij.
Stress, als je het even helemaal plat slaat, is niet meer dan een situatie waar er meer energie van je wordt gevraagd dan wat je in rust gebruikt. Je zou zelfs kunnen zeggen dat ik enige mate van stress ervaar, terwijl ik hier nu op mijn toetsenbord zit te typen. Ook al merk ik daar op dit moment weinig van. Toch, als ik dit maar lang genoeg doe, raak ik uiteindelijk wel uitgeput.
In de prehistorie, toen we nog over de Savannah trokken, was stress nodig om te kunnen reageren op onze omgeving. Als er opeens een roofdier op je af kwam rennen, moest je in een fractie van een seconde kunnen reageren. Je lichaam moest in opperste staat van paraatheid worden gebracht, om supersnel een beslissing te kunnen nemen en in actie te komen. En je lichaam had extra energie nodig om de beslissing ook uit te voeren.
Het lichaam maakte adrenaline en cortisol aan om het lichaam van extra zuurstof en energie te voorzien, zodat er snel en adequaat gereageerd kon worden. Gebeurde dit niet, dan was je te langzaam en werd het je dood. Stress was nodig om te kunnen overleven.
Stress is nog steeds nuttig
Tegenwoordig komen er geen tijgers meer uit de bosjes springen. Toch moet je niet onderschatten hoe nuttig stress voor je kan zijn.
In ons leven kunnen we nog steeds in gevaarlijke situaties terecht komen.
Denk aan met je autorijden in het verkeer. Je rijdt met zo’n 100 km/uur over de snelweg. Voor je rijden auto’s. Af en toe word je ingehaald. En dat lijkt allemaal heel gemoedelijk te gaan. Niks aan de hand. Je durft zelfs te ontspannen achter het stuur.
Totdat er plotseling iets gebeurt wat je niet had verwacht. Voor je wordt er plotseling geremd of je ziet een auto een vreemde slinger maken. Jouw lichaam reageert meteen.
Je hart gaat sneller kloppen.
Je ademhaling versnelt.
Opeens zit je full focus achter het stuur.
Allemaal dankzij de adrenaline en cortisol die ervoor zorgen dat alle organen in je lichaam, die je nodig hebt om snel te kunnen reageren, snel extra zuurstof en energie krijgen. Superalert reageer je meteen en weet je een ongeluk te voorkomen.
Stress is niet alleen nuttig in het geval van leven of dood. Het helpt je ook bij een uitdagende klus. Bijvoorbeeld als je gaat solliciteren of een belangrijke presentatie moet geven. Deze acute stress zorgt er dan voor dat je een tijdje op de toppen van je kunnen kunt presteren. Full focus en vol energie.
Na deze acute vorm van stress is je lichaam moe. Deze opperste staat van paraatheid kost enorm veel energie. In korte tijd heb je even alles gegeven. Dat hoeft ook geen probleem te zijn als je daarna weer rust kunt nemen en jouw lichaam de kans krijgt om te herstellen en op te laden.
We krijgen geen tijd meer om te herstellen van stress
Vroeger, op de Savannah, waren de momenten van stress incidenteel. Ja, af en toe moest er gereageerd worden op een roofdier of andere vijandige indringer. Of brak er noodweer uit waarop gereageerd moest worden. Maar dit gebeurde maar af en toe en daarna was er weer voldoende tijd om te herstellen.
Tegenwoordig hebben we niet meer te maken met incidentele, gezonde stress. Onze stress is chronisch geworden. Ongezond.
Het lijkt misschien niet alsof we continu in levensgevaar zijn. Dat zijn we ook niet. Maar ons brein en lichaam ervaart dat anders.
We zijn continu bezig.
Staan continu aan.
Er komen continu prikkels binnen uit onze omgeving die onze aandacht vragen.
En voor ons lichaam is dat een oneindige hoeveelheid stress.
Het lukt ons bijvoorbeeld steeds minder om ons werk ook echt op ons werk te laten. Nog even die mail checken of die meeting voor morgen voorbereiden. Via onze smartphone worden we continu gebombardeerd door berichten die binnenkomen, waardoor we weer onze Whatsapp en Instagram gaan controleren. En ‘nee’ zeggen tegen de zoveelste uitnodiging van familie of vrienden kan echt niet. Zonder dat we het doorhebben vragen we te veel van onszelf.
Ons lichaam kent en ziet het verschil niet tussen de kans om verscheurt te worden door een tijger en het continue bombardement aan prikkels die in het dagelijks leven op ons afgevuurd wordt. Wanneer we dit steeds maar door laten gaan en hier geen stokje voor steken, krijgen we (niet te voorkomen) te maken met burn-out.
Maak stress weer gezond(er)
Aan ons dus om, hoe moeilijk het ook lijkt, stress weer terug te brengen naar iets wat we incidenteel nodig hebben. Of in ieder geval incidenteler. Helemaal terug naar hoe het was als jager-verzamelaars is denk ik niet meer mogelijk. Helaas.
Zorg ervoor dat je momenten in last waar je echt even helemaal uit kunt gaan. Uit op de manier dat je even niet meer aan hoeft te staan.
En dan bedoel ik niet per se slapen.
Maar laat je werk echt op je werk. Check niet nog even je mail en denk niet alvast uit wat je morgen allemaal moet doen. Dat mag je morgen doen.
Zet alles uit. Je telefoon. Social media.
Zorg ervoor dat je even niet bereikbaar bent. Behalve voor noodgevallen misschien. En zoek ook zelf niet de prikkels van Social media op.
Slapen om weer op te laden
Zorg goed voor jezelf door onder andere goed te slapen.
Slaap is zo ongelofelijk belangrijk.
Om te herstellen.
Om die batterij weer op te laden.
En om te verwerken wat er die dag allemaal is gebeurd.
Op het moment dat je (chronische) stress ervaart, kan het moeilijk zijn om goed te slapen. Uit ervaring weet ik hoe lastig het kan zijn om goed in slaap te komen of een hele nacht door te slapen. De ochtenden dat ik om vier uur alweer wakker was in volle nadenk- en piekermodus herinner ik me nog goed.
Als je dit ook herkent, zorg er dan voor dat je ’s avonds echt even kunt…
Hoe noem je dat in Nederlands?
Wind down in het Engels.
Dat je even alles los kunt laten.
Zorg ervoor dat je geen prikkels meer binnenkrijgt en ga journallen of mediteren. Schrijf alles van je af wat je van je af wilt schrijven. Wat er vandaag is gebeurd en wat er morgen allemaal moet gebeuren. Op die manier schrijf je het uit je systeem. Hoef je je er niet meer mentaal mee bezig te houden. Alles wat je morgen nodig hebt, staat op papier. Gebruik meditatie om je lichaam in rust te krijgen.
Ga elke dag op hetzelfde tijdstip naar bed en probeer op hetzelfde moment op te staan. Voorkom dat je steeds later naar bed gaat omdat je toch niet kunt slapen en tot steeds later in je bed blijft liggen omdat je nog zo moe bent. Ritme is ontzettend belangrijk.
Kun je echt niet slapen? Sta dan op en ga iets doen waardoor je uit je hoofd komt. Lezen, schrijven, tekenen. Wat voor jou ook mag werken. Dat is beter dan in je bed blijven liggen piekeren of gefrustreerd nadenken over hoe je nou toch echt zou moeten slapen.Â
Besteed jouw energie waar jij dat wilt
In deze hectische wereld is het moeilijk om uit die rat race te komen. Alles moet. Je moet overal bij zijn. Het is pas geslaagd als je succes hebt. Zowel in je werk als privé, in je gezinsleven en je vriendenkring. Maar overal in willen slagen is het recept voor chronische stress.
Ontdek wat echt belangrijk is voor jou en stel prioriteiten.
Niet alles in je leven is even belangrijk. Je hoeft echt niet elk moment van de dag aan te staan en overal ‘ja’ op te zeggen. En de carrièreladder is ook niet belangrijk als jij daarvan af durft te stappen.
Ga ontdekken waar jij blij van wordt en waar jij graag mee bezig bent. Waar jij voldoening uit haalt. Als je daar in jouw leven prioriteit aan durft te geven en ‘nee’ leert zeggen tegen die dingen die jouw aandacht niet waard zijn, ga jij veel minder stress ervaren. Dan kan jouw chronische stress weer teruggebracht worden naar gezonde, incidentele stress.
