Belemmerende overtuigingen hebben we allemaal. Je kent ze wel, die vervelende dingen die jij over jezelf denkt en gelooft die jou niet verder helpen, maar juist tegenhouden. Die jou een slecht gevoel geven over jezelf, over anderen of over de wereld.
Die overtuigingen, gevormd in jouw kindertijd, hebben als doel om orde te scheppen in deze ingewikkelde wereld. Het is immers veel makkelijker navigeren in een wereld waar alles altijd zus of altijd zo is. En daarom heeft jouw brein al deze overtuigingen gevormd. Zwart/wit conclusies ontstaan uit ervaringen toen je klein was.
Je hebt vast weleens gehoord dat jouw belemmerende overtuigingen niet de waarheid zijn. Maar klopt het dat je daarbij ook meer dan eens hebt gedacht ‘Het zal wel. Ze lijken alleen wel heel erg waar te zijn. Ze worden anders verdomd vaak bevestigt!’
En dat klopt. Hoe het komt dat jouw overtuigingen, of ze nou positief of belemmerend zijn, waar lijken, lees je hier.
Wist je dat jij niet alles bewust waarneemt?
Elke moment van de dag gebeurt er ontzettend veel om je heen. Ik denk dat je je bijna niet voor kunt stellen hoeveel signalen en prikkels jouw brein continu te verwerken heeft. Je zou stapelgek worden als je al die prikkels en signalen, al die informatie, bewust waar zou nemen en bewust zou verwerken. Ons brein kan dat niet aan. Het heeft niet de energie om dat allemaal te doen.
Om met die grote stroom aan prikkels en signalen om te kunnen gaan, maakt jouw brein daarom een schifting tussen wat het wel en niet doorlaat. Wat het wel en niet bewust waarneemt. Alles wat niet belangrijk is, wordt weg gefilterd.
Probeer het volgende maar eens:
- Neem zo 30 seconden om om je heen te kijken in de ruimte waar jij nu bent.
Probeer daarbij alle voorwerpen die groen zijn te onthouden. - Doe daarna je ogen dicht en noem alles op met de kleur paars
(en nee, niet eerst stiekem kijken 😉)
Lukte dat?
Waarschijnlijk niet.
Jouw brein deed namelijk zijn best om alleen te focussen op die prikkels die belangrijk waren. Namelijk alles met de kleur groen. Die kon je waarschijnlijk zo opnoemen. Maar voorwerpen met de kleur paars? Ja, daar heeft jouw brein niet op gelet.
Of ken je deze video met de selectieve aandachtstest van Simons en Chabris?
En…Zag jij de gorilla?
Dit is wat jouw brein continu doet om jouw leven behapbaar te houden en ervoor te zorgen dat jouw interne batterij niet volledig leegloopt. Alles waar het niet direct iets mee moet, filtert het weg. En alles wat je nodig hebt of eruitziet als gevaar dat komt door.
Jouw brein zoekt bevestiging
We zouden het letterlijk niet overleven als we niet deze selectieve aandacht hadden. Maar hierin zit helaas wel iets venijnigs. Jouw brein heeft namelijk een voorkeur voor alles waar het al bekend mee is. Wat het makkelijk denkt te kunnen begrijpen.
En waar ben jij het meest bekend mee?
Met alles waar de snelwegen in jouw brein al klaar voor liggen: al die gedachten en overtuigingen die dag in dag uit door jouw hoofd gaan al bijna jouw hele leven lang. Zowel de positieve als de belemmerende.
En elke keer als jouw brein iets ziet wat één van jouw overtuigingen bevestigt denk jij:
‘Zie je wel, het is wel waar!’
Dat is ook waarom twee mensen in dezelfde situatie twee totaal verschillende ervaringen kunnen hebben. Ter illustratie: Twee mensen gaan ongeveer tegelijkertijd een wandeling maken in een park. Ze komen ook ongeveer dezelfde mensen tegen. De ene persoon gelooft dat de meeste mensen vriendelijk zijn. De andere dat de meeste mensen helemaal niet met elkaar begaan zijn en elkaar niet eens zien staan of lopen.
Wat gebeurt er denk je?
De eerste persoon zit die vriendelijkheid bevestigt. Zij of hij komt allemaal mensen tegen die vriendelijk glimlachend groeten. En de tweede persoon lijkt vooral mensen tegen te komen die niet op of om kijken en nooit ‘hoi’ zeggen.
En dat terwijl ze dezelfde mensen tegen zijn gekomen!
Dit komt doordat voor deze twee personen iets anders opvalt. De één registreert de vriendelijkheid. De ander het tegenovergestelde. Niet alleen omdat de mensen die wel of niet groeten respectievelijk meer opvallen, maar ook omdat het brein de gezichtsuitdrukking en lichaamshouding anders registreert. Iemand die het gevoel heeft dat niemand aardig is, zal een gezicht ook eerder als niet aardig interpreteren.
Het effect van de negativity bias op jouw belemmerende overtuigingen
Zoals je net hebt gelezen, filtert jouw brein vooral alles wat jij gelooft uit de wereld om je heen. En als je nou iemand was die alleen maar positieve, helpende overtuigingen had, dan was er niks aan de hand. Dan zou je (bijna) alleen maar positiviteit om je heen zien.
Maar niemand van ons heeft alleen maar positieve gedachten en helpende overtuigingen. Ook hebben we allemaal (ja, niet alleen jij) negatieve gedachten en belemmerende overtuigingen. Hoe vervelend dit ook klinkt, ook dat is weer waar jouw brein voorrang aan geeft.
Dit wordt de negativity bias genoemd. In het Nederlands ook wel het negativiteitseffect genoemd.
Wat het betekent is dat jouw brein voorrang geeft aan negatieve signalen.
Een overblijfsel uit de oertijd.
Negatief = gevaar
Vroeger, rondtrekkend op de Savannah, was het belangrijk om vooral oog te houden voor gevaar. Die tijger die uit de bosjes sprong, moest je meteen op reageren. Dat was een kwestie van leven of dood. Die boom vol rijpe vruchten die je tegenkwam was ook nuttige informatie, maar dat kon wel opgeslagen worden voor later. Of, daar ging je je wel mee bezighouden als er geen gevaar was.
Negatief betekende gevaar: meteen reageren om te overleven. Positief had minder prioriteit.
In principe is dat tegenwoordig niet anders. Je kunt die schitterende regenboog nog zo mooi vinden of genieten van die vrolijk kwetterende vogeltjes, maar je kunt maar beter meteen aan de kant springen op het moment dat er een auto met grote snelheid op je af komt.
Wat dat betreft is er niks mis met de werking van deze negativity bias. Waar het probleem alleen zit, is dat ons brein niet zo goed is in inschatten wat nou echt een gevaar is en wat wel even kan wachten.
Onze belemmerende overtuigingen zijn gebaseerd op negativiteit. Ze zijn er om ons te beschermen en als het overtuigingen zijn over de mensen en de wereld om ons heen, dan zijn ze ontstaan in een situatie waar we ons onveilig voelden.
Voor jouw brein is elke kleine bevestiging van één van jouw belemmerende overtuigingen daarom een gevaar wat meer prioriteit moet krijgen, dan de positieve.
Of het gevaar nou echt is of ingebeeld.
En dus zal alles wat jouw belemmerende overtuiging bevestigt jou meer opvallen dan dat wat een helpende overtuiging bevestigt.
Wat je kunt doen om die belemmerende overtuiging niet langer waar te laten zijn
‘Nuttige’ informatie eruit filteren.
Bevestiging zoeken.
Op de hoede zijn voor gevaar.
Het zijn allemaal processen die zich onbewust in jouw brein afspelen. Met als doel energie besparen en jou veilig houden. Dat jouw brein jou daar meer mee in de weg zit dan dat het je helpt of beschermt, heeft het niet door.
Hoe kun je er dan toch voor zorgen dat deze belemmerende overtuigingen een minder grote invloed op jou krijgen? Dat je ze minder vaak bevestigt gaat zien? En dat je er zelfs voor kunt zorgen dat een meer helpende overtuiging jouw nieuwe waarheid gaat worden?
Dit doe je door jouw belemmerende overtuigingen bewust uit te dagen.
Stap 1: Word je bewust van jouw belemmerende overtuiging of overtuigingen
Ja, je hebt er sowieso meer dan één, maar laten we ons voor nu focussen op één. Laten we niet te hard van stapel lopen.
Misschien heb je er al één waar je je bewust van bent, maar als dat nog niet zo is, stel je zelf dan deze vragen:
- Welke negatieve gedachten heb ik regelmatig over mezelf, over anderen of over de wereld om me heen?
- Wanneer ik iets spannends of uitdagends ga doen, welke belemmerende gedachtes gaan er dan door mijn hoofd?
- Welke belemmerende overtuiging of overtuigingen zitten hierin verborgen?
Stap 2: Kies de belemmerende overtuiging die je uit wilt dagen
Waarschijnlijk heb je er bij stap 1 meer dan één ontdekt. En natuurlijk wil je dit het liefst allemaal aanpakken. Maar hoe meer je jouw aandacht en energie verspreidt, hoe minder groot het effect gaat zijn. Kies er daarom nu één uit waar je mee aan de slag wilt gaan.
Je kunt kiezen voor die belemmerende overtuiging die je het meest in de weg zit of juist de belemmerende overtuiging waarvan je denkt dat die relatief makkelijk is om de focus af te halen.
Voordeel hierbij is dat jouw overtuigingen vaak niet los van elkaar staan en dat ze elkaar beïnvloeden. Wanneer jouw belemmerende overtuigingen zijn ‘Ik kan ook niks’ en ‘Ik ben ook veel te dom/onhandig’, dan worden deze allebei ontkracht wanneer je jezelf laat zien dat je wel iets kunt.
Stap 3: Daag jouw belemmerende overtuiging uit
Laat jezelf letterlijk zien dat jouw belemmerende overtuiging niet altijd gelijk heeft. Wat jouw brein jou ook probeert te laten zien in de wereld om je heen. Je weet nu dat wat jij ziet en ervaart volledig afhankelijk is van wat jouw brein jou laat zien en dat het daar wel heel bevooroordeeld keuzes in maakt.
Verleg die focus eens bewust. Je hebt al gezien hoe makkelijk je je brein ergens op kunt richten, wanneer je daar bewust voor kiest. Herinner je je nog dat je alleen nog de groene voorwerpen om je heen voor je kon zien?
Dit kun je ook doen met jouw belemmerende overtuigingen.
Geloof jij dat iedereen om je heen vooral onvriendelijk is en jou niet ziet staan? Zet dan voor jezelf de intentie om vooral te letten op mensen die je op straat tegenkomt die jou wel aankijken en naar je glimlachen (zorg er dan wel voor dat je er zelf ook vriendelijk uitziet 😉)
Geloof jij dat je er niks van kunt? Neem jezelf dan voor om eens niet te kijken naar alles wat niet lukt, maar te kijken naar wat er wel goed gaat. Laat je niet naar beneden halen door je fouten, maar vier je successen. Hoe klein ze ook zijn.
Of geloof jij dat jij niet mooi genoeg bent? Focus je dan de volgende keer dat je voor de spiegel staat op iets wat je wel mooi aan jezelf vindt. Al is het maar de kleur van je ogen. Hoe vaker je gaat letten op wat je wel mooi vindt, hoe meer dat op gaat vallen.
Jouw belemmerende overtuigingen zijn niet langer self fulfilling prophecies
Hoe vaker jij op deze manier jouw belemmerende overtuigingen uitdaagt, hoe minder vaak ze uit gaan komen. Hoe minder zelfvervullend ze gaan zijn. Hoe minder waar ze voor jou gaan voelen. Totdat je gaat zien dat juist die helpende overtuiging steeds vaker bevestigt wordt.
Misschien niet altijd. Ook de negatieve wordt zeker nog weleens bevestigt. Maar weet dan dat eerder de uitzondering op de regel is en zeker niet de waarheid.
Luister ook hier:
