Je zou dolgraag eindelijk een keer voor jezelf kiezen. Nee zeggen op die uitnodiging alleen omdat je geen zin hebt. Niet direct reageren op dat berichtje van je moeder wat binnenkomt. Of eindelijk een keer duidelijk aangeven wat jij ergens van vindt.
Maar alleen de gedachte al zorgt voor een enorm schuldgevoel.
Want je kunt toch niet zomaar nee zeggen op een uitnodiging?
Zeker niet als je geen andere afspraak hebt toch?
En je kunt toch niet zomaar iemand negeren.
Je voelt je al bijna schuldig omdat je het bericht niet meteen zag toen het binnenkwam.
En zeggen wat jij ergens van denkt…
Dan neem je toch veel te veel je ruimte in?
Dat je dit schuldgevoel hebt is niet raar. Maar klopt het wel dat je dit schuldgevoel hebt?
Is het terecht dat je je schuldig voelt?
Lees hier hoe dit schuldgevoel bij jou is ontstaan.
En hoe jij er voor kunt zorgen dat jij je niet langer onterecht schuldig voelt.
- Verbinding versus autonomie
- Je schuldig voelen wanneer verbinding in gevaar komt
- Dit schuldgevoel nam je met je mee
- Jouw schuldgevoel afbouwen
- Zijn anderen schuldig wanneer ze kiezen voor zichzelf?
- Ervaren dat jij je niet langer schuldig hoeft te voelen
- Wat als de verbinding wel in gevaar komt?
- Wat als je je toch weer schuldig voelt?
In dit artikel:
- Verbinding versus autonomie
- Je schuldig voelen wanneer verbinding in gevaar komt
- Dit schuldgevoel nam je met je mee
- Jouw schuldgevoel afbouwen
- Zijn anderen schuldig wanneer ze kiezen voor zichzelf?
- Ervaren dat jij je niet langer schuldig hoeft te voelen
- Wat als de verbinding wel in gevaar komt?
- Wat als je je toch weer schuldig voelt?
De simpelste verklaring waarom jij dit schuldgevoel hebt, is dat jij als kind niet voor jezelf hebt leren kiezen. Of eigenlijk, dat het je is afgeleerd om voor jezelf te kiezen.
Als kind doen we dit namelijk van nature. Tenminste, de meeste van ons wel de eerste jaren van ons leven. Als baby huilden we als we iets nodig hadden of als er iets was wat ons echt tegenstond. Dat vieze babyhapje? Dat ging er echt niet in. Tenzij je met wijd open mond liep te krijsen natuurlijk, want dan kon dat lepeltje toch naar binnen.
Maar toen we ouder werden, werden we ons ook steeds bewuster van onszelf en hoe er op ons werd gereageerd. En dan vooral de reactie van onze ouders als we een keer niet mee wilden werken. Was hun reactie negatief en afkeurend? Dan ging je steeds minder voor jezelf kiezen.
Verbinding versus autonomie
Waarom we steeds minder voor onszelf gaan kiezen, werd mij een tijdje terug glashelder toen ik zat te luisteren naar een interview met Gabor Maté over, ja, schuldgevoel. Hij vertelde dat er twee aspecten in ons leven zijn, die we allemaal nodig hebben: verbinding en autonomie. Ons verbonden voelen met anderen EN onze eigen beslissingen kunnen nemen.
Als je dit leest, dan voel je misschien net als ik daar een mate van tegenstrijdigheid in. Dat autonoom willen zijn en je verbinden met anderen niet naast elkaar kunnen bestaan. Tot op zekere hoogte is dat ook waar. Wanneer je zo autonoom wilt zijn, dat je helemaal geen contact wil, dan is verbinding inderdaad onmogelijk.
In een gezonde relatie wil je ze alleen als het goed is allebei. En in een gezonde relatie kunnen die ook naast elkaar bestaan. Mag jij jezelf zijn en voor jezelf kiezen, zonder dat daarmee de relatie in gevaar komt.
Helaas is dat niet hoe voor veel van ons onze primaire verbinding eruitzag. De verbinding met onze ouders of verzorgers. De allerbelangrijkste in ons leven, in ieder geval als kind, omdat we nog zo afhankelijk van hen zijn. Die verbinding was een primaire levensbehoefte.
Als je ouders had van wie je ook een eigen wil mocht hebben. Die duidelijk aangaven wat ze van je verwachten, maar niet meteen heel negatief waren als je een keer niet meewerkte. Dan kunnen verbinding en autonomie naast elkaar bestaan.
Maar…
Je schuldig voelen wanneer verbinding in gevaar komt
Die verbinding kan in gevaar komen als we in de relatie met onze ouders of verzorgers niet autonoom genoeg kunnen zijn. Autonoom zijn is als kind jezelf kunnen zijn, ook een eigen wil mogen hebben en een eigen mening mogen hebben. Dat je, als je dat liet zien, niet afgewezen werd door je ouders of verzorgers.
Niet iedere ouder vindt dat even gemakkelijk. We kennen allemaal de ouder die doodmoe is en opeens uitvalt richting zijn of haar kind. En als dat af en toe gebeurt, is dat ook niet meteen een probleem.
Er zijn alleen ook ouders en verzorgers die het heel moeilijk vinden om deze ruimte aan hun kind(eren) te geven. Door chronische vermoeidheid of doordat ze hebben geleerd dat streng en boos worden de manier van opvoeden is.
Op het moment dat onze ouders of verzorgers negatief reageren waneer we als kind autonoom proberen te zijn. Door afwijzend te reageren, kwaad te worden en/of te straffen. Is dat voor een kind het signaal dat die verbinding in gevaar komt.Â
Als kind deed je er alles aan om die verbinding, die primaire levensbehoefte, in stand te houden. Ook als dat betekende dat je je eigen autonomie opofferde. Met als gevolg dat je leerde om je schuldig te voelen voor alles wat je voor jezelf wilde.
Dit schuldgevoel nam je met je mee
Tegenwoordig ben je misschien niet meer direct in levensgevaar als er even geen verbinding is. Maar die behoefte om je verbonden te voelen met anderen is nog steeds essentieel. Dat betekent alleen niet dat die behoefte naar autonomie, naar jezelf zijn en voor jezelf kiezen, weg is. Sterker nog, die wordt misschien vooral sterker.
Helaas heb je alleen geleerd dat je verbonden voelen met anderen en ondertussen ook je eigen leven kunnen leven, niet met elkaar te verbinden zijn. De negatieve reactie van jouw ouders op jouw eigen wil als kind, projecteer je namelijk ook op andere mensen in jouw leven. Zij zullen het ook erg vinden als…
Dat schuldgevoel, dat heb je dus meegenomen naar jouw volwassen leven.
Je mag nog steeds niet voor jezelf kiezen, want daarmee breng jij jouw relaties in gevaar.
In een gezonde relatie kunnen verbonden met elkaar zijn en jezelf zijn en je eigen beslissingen nemen, rustig naast elkaar bestaan. Wanneer jij voor jezelf kiest, hoeft die verbinding met de ander helemaal niet in gevaar te komen. Jouw vrienden, jouw partner, zij snappen het helemaal dat jij ook jouw eigen behoeftes en verlangens hebt.
Het probleem is alleen dat je dat nog niet in de praktijk hebt gezien. Tot nu toe durfde je nog niet voor jezelf te kiezen, waardoor je de positieve reactie van de vriend of vriendin nog niet hebt gezien. Of je kreeg een neutrale reactie, die je, omdat je niet anders gewend bent, hebt opgevat als negatief en afwijzend.
Hierdoor geloof je nog steeds dat je alles op alles moet zetten om die verbinding in stand te houden, ten koste van je eigen behoeftes en verlangens.
Jouw schuldgevoel afbouwen
Die overtuiging dat je niet voor jezelf mag kiezen, die zit ontzettend diep. En jouw brein zal alles op alles zetten om te voorkomen dat jij jezelf en jouw relaties in gevaar brengt. Dat schuldgevoel zal dus niet zomaar weg zijn. Waarschijnlijk zal het zelfs nooit helemaal verdwijnen. Maar dat betekent niet dat je het niet kunt verminderen.
Het is heel normaal om je schuldig te voelen, wanneer je iets doet wat niet mag. Mensen die dat niet kunnen voelen, zijn in onze ogen niet gezond, maar eerder sociopatisch. Dat je dit schuldgevoel hebt is tot op dat niveau dus heel gezond.
Het schuldgevoel is dus eigenlijk ook niet het probleem.
Waar de uitdaging zit is jezelf leren geloven dat jij dit wel mag.
Dat jij wel jezelf mag zijn en voor jezelf mag kiezen.
Door dat te geloven en ook echt te voelen, zal dat schuldgevoel afnemen.
Zijn anderen schuldig wanneer ze kiezen voor zichzelf?
Hoe kijk jij naar mensen die wel voor zichzelf staan, hun ruimte innemen en kiezen voor zichzelf?
Die hun eigen, autonome leven leven?
Mogen zij dit van jou?
Vind je het ergens zelfs normaal dat zij dit wel doen, ook al doe jij dat niet?
Vind je het moedig dat zij dit wel durven?
Bewonder je ze daarom stiekem een beetje?
Als je antwoord nu ‘nee’ is, dan mag je voor jezelf gaan onderzoeken waarom je vindt dat mensen dit niet mogen. En dan is het ook heel normaal dat je dit niet van jezelf mag.
Maar wat vaak het geval is, is dat we het heel normaal vinden dat anderen dit wel doen. Dat zij wel het lef hebben om voor zichzelf te kiezen. Ik heb daar heel lang een stille bewondering voor gehad, terwijl ik ondertussen niet zag dat als zij dit konden en mochten, ik dat dus ook mocht.
Dat geldt dus ook voor jou, als jij dit ook normaal vindt in anderen en je dit in hun kunt waarderen. Maar realiseer je dan ook dat je met een dubbel maat meet. Dat jij onbewust vindt dat jij minder mag dan zij. Dat je met deze dubbele maat meet is niet jouw schuld, maar je dit realiseren is de eerste stap naar ervaren dat ook jij dit mag.
Ervaren dat jij je niet langer schuldig hoeft te voelen
Jezelf realiseren dat jij dit net zo goed mag, betekent nog niet dat je dit ook meteen durft. In jou leeft namelijk nu nog de angst dat de verbinding, die jij met de ander hebt, in gevaar komt, wanneer je besluit vaker voor jezelf te kiezen. Zolang je nog niet voor jezelf het bewijs hebt gezien dat dit kan zonder de verbinding in gevaar te brengen, zal ook die angst en dat schuldgevoel niet weggaan.
Het is daarom belangrijk dat je ook daadwerkelijk die stap gaat zetten. Dat je niet alleen jezelf verstandelijk probeert te overtuigen dat je dit wel mag, maar dat je dit ook aan jezelf laat zien. En nee, dat zal de eerste keren niet zonder schuldgevoel zijn. Dat gevoel is niet zomaar weg.
Spring hiermee niet meteen in het diepe.
Zeg niet tegen jezelf dat je dit vanaf nu altijd en bij iedereen moet doen.
Nee, kies één of twee mensen in jouw leven waarmee je voor jouw gevoel een gezonde relatie hebt. Mensen waarbij voor jezelf kiezen al relatief veilig voelt.
Begin daar.
Zeg bij hen een keer nee op een uitnodiging.
Reageer een keer niet meteen op een bericht.
Zeg een afspraak af als je een keer toch geen energie of zin blijkt te hebben.
Geef duidelijk aan wat jij wil wanneer jullie samen iets gaan doen.
Niet om het af te dwingen, maar wel zodat jij jouw behoefte en wens aangeeft.
Als dit een gezonde relatie is, geven zij jou deze ruimte.
Ja, misschien zijn ze teleurgesteld, maar ze worden niet kwaad of afwijzend.
Het bedreigt jullie relatie niet.
Wat als de verbinding wel in gevaar komt?
Ik geloof dat in een gezonde relatie verbinding en autonomie naast elkaar kunnen bestaan. Dat deze in evenwicht kunnen zijn. Voor jezelf kiezen betekent natuurlijk niet dat je altijd alleen maar voor jezelf kiest. Je wilt immer ook samen zijn en samen dingen doen.
Maar er kunnen ook altijd mensen zijn die jou deze ruimte niet kunnen geven. Omdat ze dit voor hun gevoel van je mogen eisen of omdat ze dit van zichzelf ook niet mogen. Het kan bijvoorbeeld heel goed zijn dat als jouw ouders jou deze ruimte als kind niet konden geven, dat ze dat nog steeds niet kunnen. Maar mogelijk heb je ook vrienden of kennissen die dit niet kunnen. Helaas is niet elke relatie even gezond.
In dit geval is voor jou de vraag wat belangrijker is: De verbinding die je met deze persoon hebt of jouw autonomie. Jij kunt relaties in jouw leven hebben die zo belangrijk voor je zijn dat je een deel van je autonomie (nooit je volledige!) opgeeft zodat je wel in verbinding blijft. Pas hier alleen wel op hoe ver je dit laat gaan.
De spanning in jullie relatie kan ook tijdelijk zijn. Jij doet opeens dingen die jouw relaties niet van je gewend zijn en dat voelt voor hen bedreigend. Ze moeten weer wennen aan de nieuwe situatie, waar ze niet zomaar alles van je kunnen verwachten en vragen. In relaties waar de ander echt om je geeft, zullen ze wennen aan dit nieuwe normaal.
Wat als je je toch weer schuldig voelt?
Hoe vaker je die keuze voor jezelf gaat maken, hoe minder sterk dat schuldgevoel gaat worden. Je leert steeds meer dat het veilig is om voor jezelf te kiezen. Dat jezelf zijn niet de verbinding met de ander in gevaar brengt.
Toch is het een patroon waar je waarschijnlijk nooit helemaal vanaf gaat komen. Dit patroon is al bijna je hele leven bij je. Kijk dus niet raar op wanneer dat schuldgevoel toch weer even langskomt. Omdat je bijvoorbeeld ergens nee tegen wil zeggen, waar je nog niet eerder nee tegen hebt gezegd. Of omdat het bij iemand is waar je het spannender vindt om voor jezelf te kiezen. Bij je beste vriendin kan het bijvoorbeeld veiliger voelen dan bij je moeder.
Dit gebeurt ook als je hier al heel lang mee bezig bent en je hier voor je gevoel al lang doorheen had moeten zijn. Blijf daarom mild voor jezelf als dit schuldgevoel toch weer een keer naar boven komt. Weet dat het je wil beschermen, maar dat je er niet langer naar hoeft te luisteren.
