Elk kind verdient onvoorwaardelijke liefde. Voor veel van ons was de liefde die we als kind kregen echter voorwaardelijk. Wanneer je het ene moment wel liefde en waardering kreeg, maar het andere niet, besloot je onbewust om zo veel mogelijk situaties te creëren waarin je wel liefde kreeg. Je leerde jezelf een rol aan, die paste bij wat jouw ouders in jou waardeerden. Of in extremere situaties, die voorkwamen dat je ouders je straften of bekritiseerden. Eén van de rollen waar dit zeer sterk speelt is de rol van het perfecte kind.
Herken jij dat je vroeger het kind was dat altijd haar of zijn uiterste best deed?
Dat dat was waar je ouders je om waardeerden en prezen?
Hier lees je waarom deze rol veilig voelde voor jou, de invloed die dit nu nog steeds op jou heeft en wat je kunt doen om meer vrijheid voor jezelf te gaan ervaren.
Wanneer we ter wereld komen, kunnen we nog niet voor onszelf zorgen. Verre van zelfs.
Daar hebben we de volwassenen in ons leven, meestal onze ouders, voor nodig. Dat is waarom de band tussen ouder en kind evolutionair ook zo sterk is. Ze is cruciaal voor de overleving van het kind.
Een kind weet intuïtief dat een goedgezinde ouder sneller of beter voor hem of haar zal zorgen. Daarom is het essentieel voor het kind om ervoor te zorgen dat die band met papa en mama (of andere verzorgers) sterk blijft. Wanneer het de liefde van de ouders kan voelen, voelt een kind zich veilig.
Daarom zal een kind er ook alles aan doen om die liefde wel te ontvangen. Ook, of juist zeker, wanneer die liefde niet altijd voelbaar is. Die band moet en zal intact blijven. Ook als dat betekent dat ze een stuk van zichzelf op moeten offeren.
Dat is wat er gebeurt bij het ontstaan van familierollen. Een rol aangenomen door een kind om zichzelf beschermen en veilig te kunnen voelen. Eén van deze rollen is het perfecte kind.
Lees ook: 8 Common Dysfunctional Family Roles
Zo ontstaat het perfecte kind
In het gezin waar het perfecte kind opgroeit, is die liefde zeker niet altijd aanwezig.
Sterker nog, aan die liefde hangen veel voorwaarden.
Typische families waarin het perfecte kind opgroeit zijn families waar veel van het kind wordt verwacht.
Hoge schoolprestaties.
De beste zijn in een sport.
Uitblinken in een muziekinstrument.
Et cetera.
Ook families waar één van de ouders narcistisch is, is een broeiplek voor het ontstaan van het perfecte kind. Want wanneer het kind in de ogen van de narcistische ouder niet perfect is, zijn de consequenties groot.
In de ogen van de ouder is het kind pas goed genoeg wanneer het zich perfect gedraagt en nooit tegen de regels in gaat (welke regels dit zijn, verschilt natuurlijk per familie). Of pas goed genoeg wanneer ze de allerbeste prestaties halen.
Wanneer je als kind niet aan die verwachtingen kon voldoen, dan merkte je dit meteen. In het beste geval kreeg je geen aandacht, waardering en liefde en werd je misschien genegeerd. In het slechtste geval werd je bekritiseerd, gekleineerd of bestraft.
Alle reden dus om je als kind altijd zo perfect mogelijk te gedragen en je volledig aan te passen aan de verwachtingen van je ouders.
Waarom deze ouders een perfect kind willen
Nu hoor ik je vragen: wie wil nou geen perfect kind?
Een kind waar je je nooit zorgen over hoeft te maken en die bijna niet anders dan succesvol kan worden.
In dit geval gaat het alleen verder dan het willen hebben van een gezond, gelukkig kind wat zich goed ontwikkelt. Waar een kind lekker kan spelen en ontdekken en op die manier zichzelf kan leren kennen. Zichzelf kan worden.
Dat laatste is juist wat deze ouders niet belangrijk lijken te vinden voor hun kinderen. Het belangrijkste is het beeld wat je als kind aan de buitenwereld geeft:
Kijk eens hoe goed ik ben.
Kijk eens hoe goed ik ben opgevoed.
Mijn ouders zijn geweldige ouders.
Het kind is bewust of onbewust het verlengstuk van de ouder.
Het heeft als taak om te laten zien hoe goed het met de familie gaat.
Mag, nee moet, laten zien hoe goed zij zijn als ouder.
Want alleen in een gezond, goed functionerend gezin, kan een kind dat zo goed is en zoveel presteert opgroeien toch?
Dat het eigenlijk de overlevingsstrategie van het kind is, wordt juist niet gezien.
Dit is wat je deed om te overleven
Overlevingsstrategie klinkt misschien overdreven, maar dit is wel hoe het voelde. Wanneer je geen liefde ontving of, erger nog, je ouders zichtbaar geïrriteerd of kwaad waren, voelde dat voor jou als gevaarlijk. Je zou de zorg, die je zo hard nodig had, kwijt kunnen raken.
En dus deed je er alles aan om je ouders tevreden te houden. Je paste je volledig aan hun wensen en verwachtingen aan:
1) Je werd een pleaser
Wat jouw ouders ook vroegen, je deed het.
Moest je altijd lief zijn? Jij was het allerliefste kind ter wereld.
Moest je het je ouders of gasten naar de zin maken? Jij stond meteen klaar. Met de grootste glimlach natuurlijk.
Moest je altijd de hoogste cijfers halen op school? Jij werd de studiebol van de klas.
Wanneer je goed je best deed, kreeg je later een compliment, werd er lief naar je gelachen of kreeg je een andere vorm van waardering. Je werd in ieder geval niet gestraft.
2) Je groeide (te) snel op
Je kreeg namelijk niet de tijd om kind te zijn.
Je moest presteren.
En waar zou je als ouder nou trotser op kunnen zijn dan een kind wat zich sneller ontwikkelt dan leeftijdsgenootjes?
Die verder lijkt dan de rest?
In de ogen van deze ouders niet veel.
En dus kon je niet lekker spelen en gek doen.
Nee, je moest je leeftijd ver vooruit zijn.
3) Je deed altijd je best
Of sterker nog, beter dan je best. Je moest absoluut de beste zijn en het kleinste foutje was al te veel. Als je met een 9,5 thuiskwam en geen 10, dan waren de rapen gaar. Het kleinste foutje op het sportveld en de kritiek vloog je om de oren. Hup, nog een tandje erbij! Je kunt beter.
Alleen als je overal optimaal in presteerde, of in ieder geval op die vlakken welke je ouders echt belangrijk vonden, dan konden je ouders trots op je zijn. En konden zij van buitenaf de waardering krijgen, omdat zij zulke goede ouders waren.
4) Je volgde het uitgestippelde pad
Het pad wat je ouders voor ogen hadden voor jou.
Een hoge opleiding, liefst universitair natuurlijk, in een vakgebied met aanzien.
Of dat was wat jij zelf wilde, deed er niet toe.
Je had de trots van de familie hoog te houden.
Het perfecte kind als volwassene
Op een gegeven moment werd je volwassen en stond je op eigen benen.
Tijd om jouw rol als perfecte kind van je af te schudden toch?
Helaas, was het maar zo makkelijk.
De patronen en gedachten die je leerde als kind, neem je namelijk mee naar je leven als volwassene. Die verdwijnen niet zomaar. Ook niet wanneer je ouders niet meer in je leven zijn en niet langer direct controle over je kunnen hebben.
En dat betekent dat je als volwassen perfect kind het volgende waarschijnlijk wel herkent:
1) Je wilt nog steeds presteren
Als kind leerde je dat je pas waardering waard was, wanneer je kon laten zien hoe goed je was. Onbewust geloof je dit nog steeds. Je gelooft nog steeds dat je pas goed genoeg bent als je ergens in uitblinkt, bijvoorbeeld in je carrière. Daarom ben je steeds op zoek naar nog meer en nog beter. Pas als je aan de top staat ben je goed genoeg.
2) Je hebt last van faalangst
Fouten maken was immers het ergste wat je kon doen. Ondertussen voel je ook wel dat het onmogelijk is om nooit een fout te maken (je bent immers een mens en fouten maken is …). In plaats van te aanvaarden dat af en toe een fout maken onvermijdelijk is, en niks om je schuldig over te voelen, ben je doodsbang om er één te maken.
3) Je bent een perfectionist
Want als je perfectie laat zien en je werk foutloos is, laat je zien hoe goed jij ergens in bent. Dat dat perfectionisme juist ten koste gaat van het werk dat je verzet, doordat alles veel langer duurt of je het bijna niet durft op te leveren, dat merk je niet op.
4) Relaties vind je moeilijk
Ten eerste doordat je iemand bent die denkt dat je externe waardering nodig hebt en dus smacht naar de waardering van je partner. Daardoor stel je je afhankelijk op en doe je alles om het de ander naar de zin te maken. Maar hierdoor ben je niet jezelf en kun je niet echt open zijn. Want wat ze zouden zien als jij wel jezelf was… Hierdoor kun je alleen niemand echt toe laten in je leven en raak je uiteindelijk mensen weer kwijt, doordat ze voor hun gevoel niet echt met je kunnen verbinden.
En ten tweede doordat je prestatiedrang ervoor zorgt dat je weinig tijd en aandacht voor je partner hebt. Er is altijd wel iets wat nog moet gebeuren of wat je nog kunt doen, om nog maar beter te worden.
5) Je hebt weinig zelfwaardering
Doordat je je hele leven waardering van buitenaf ervaren hebt, en die waardering altijd voorwaardelijk was, heb je nooit geleerd dat je die waardering hoe dan ook waard bent. Dat die waardering vanuit jezelf mag komen. Je bent afhankelijk geworden van externe validatie om het gevoel te kunnen hebben dat je goed genoeg bent.
Of…
6) Je hebt een opgeblazen gevoel van zelfwaardering
Want als je ouders je altijd overladen met lof en je in hun ogen nooit iets fout kon doen. Zeker als ze jou, in jouw bijzijn, bij anderen altijd aan het ophemelen waren. Dan ben je dit mogelijk ook echt gaan geloven. Je gelooft dat je uitzonderlijk bent en beter bent dan anderen.
Dit is ook waardoor het kind van een narcistische ouder zelf ook narcistisch kan worden.
7) Je hebt geen idee wat je zelf wilt
Je was nog zo jong toen je al leerde om je volledig aan te passen aan de verwachtingen van anderen, dat je nooit een echte eigen identiteit hebt ontwikkeld. Je leven lang heb je je eigen verlangens, behoeftes en interesses aan de kant geschoven. En nu je dit weer zelf kunt bepalen, weet je het niet meer.
8) Je bent nog steeds een pleaser
Als kind wilde je je ouders te allen tijde te vriend te houden.
Nu de rest van de wereld.
Want pas als anderen tevreden zijn, blij zijn met jou, kun jij liefde en waardering ontvangen. Dat is hoe het voelt voor jou.
Wat je kunt doen wanneer je het perfecte kind in jezelf herkent
Loskomen van de patronen en overtuigingen die jij in je kindertijd geleerd hebt, is niet makkelijk. Het is alleen ook niet onmogelijk. Stapje voor stapje kun je zeker steeds meer je eigen weg leren nemen.
Erken dat dit is hoe je bent gevormd
Je bent geen pleaser, maar je hebt geleerd je zo te gedragen.
Je bent geen perfectionist, maar je hebt geleerd dit te doen.
Ook ben je geen overachiever, maar zo leerde je overleven.
Jouw verleden heeft ervoor gezorgd dat jij je nu zo gedraagt. Het is niet meer dan een overlevingsstrategie die jij bent gaan zien als jouw identiteit. Je bent alleen zoveel meer dan dit.
Door te erkennen dat je zo gevormd bent en welke invloed dat nu nog op jouw leven heeft, kun je hiermee aan de slag.
Realiseer je dat je geen perfect/goed mens hoeft te zijn
Je hoeft niet langer ergens aan te voldoen.
Vroeger moest dat, om te overleven. Maar nu je voor jezelf kunt zorgen, hoeft dat niet langer. Je hoeft geen topprestaties te bereiken, een machtspositie te behalen, de rijkste te zijn. Je hoeft niet altijd, ten koste van jezelf, iedereen te vriend te houden. Jij mag zelf beslissen wat jij wilt.
Ontdek wie je zelf bent
De vraag ‘Wie ben ik?’ of ‘Wat wil ik?’ is een vraag waar ontzettend veel mensen mee worstelen. Veel van ons hebben namelijk niet geleerd hoe dit voor onszelf te ontdekken. Maar voor iemand die gedwongen is om als perfect kind op te groeien, is dit zeker een uitdaging.
Ga daarom onderzoeken waar jij blij van wordt.
Wat jij interessant vindt.
Door verschillende dingen uit te gaan proberen en te kijken wat je ervan vindt.
Laat daarbij los dat je er in één keer achter moet komen.
Dat alles wat je uitprobeert ook meteen geweldig moet zijn.
Nee, je gaat ook genoeg tegenkomen wat niet bij je blijkt te passen.
Stel grenzen
Zeker bij je ouders. Want ook al woon je niet meer bij je ouders, het kan ongelofelijk moeilijk zijn om onder hun juk vandaan te komen. Bijvoorbeeld doordat ze dingen van je blijven verlangen of kritiek hebben op de keuzes die je maakt.
Nu is het tijd om grenzen te leren stellen en nee te leren zeggen. Geef aan dat je dat niet langer van ze wenst te horen en zeg nee op de eisen en verwachtingen waar je niet aan wilt voldoen.
Dat kan ook betekenen dat je grenzen moet gaan stellen aan hoeveel toegang zij tot jou hebben. Alleen aangeven dat ze hiermee moeten stoppen is vrijwel nooit voldoende. Voor hen voelt het als hun recht om dit te mogen doen.
Daarom is het aan jou te bepalen hoe vaak jij nog bij ze wilt zijn en hoe vaak je ze wilt spreken.
Ontwikkel zelfcompassie
Waarschijnlijk vind je het moeilijk om mild voor jezelf te zijn. Jou is immers geleerd dat je een mislukkeling bent, wanneer je niet de beste bent of zelfs maar een fout maakt. Dat je lui bent als je niet je uiterste beste doet. Je hebt een behoorlijke innerlijke criticus ontwikkeld, die jou nog steeds net zo hard aanspoort als jouw ouders.
Maar jij bent geen mislukkeling en je bent niet lui.
Je bent een mens.
Net als ieder ander imperfect.
Die net als anderen fouten maakt.
En net zoals iedereen rust nodig heeft en plezier wil maken.
Daarom mag je mild zijn en compassie hebben voor jezelf.
Overweeg externe hulp
Loskomen van de patronen en overtuigingen die je hebt geleerd, lukt je niet altijd zelf. Al van kinds af aan zijn ze ingesleten en dat betekent dat ze niet zomaar weer uitgesleten zijn. Daar kun je mogelijk wel wat hulp bij gebruiken. Bijvoorbeeld om:
- Te ontdekken wie jij bent en wat jij wilt
- Los te komen van je perfectionisme
- Meer zelfwaardering op de bouwen
- Te leren voor jezelf op te komen en je grenzen aan te geven
- Te helen van traumatische ervaringen in je kindertijd
Hiervoor de hulp inroepen van een coach of therapeut, is niet iets waar jij je voor hoeft te schamen. We kunnen allemaal wel eens de hulp van anderen gebruiken.
De rol van het perfecte kind hoef je niet voor altijd te blijven leven. Nu je je er bewust van wordt dat je deze rol als kind op je hebt genomen, op je moest nemen, mag je ervoor kiezen om deze rol steeds meer los te gaan laten. Je hoeft niet langer het perfecte kind te zijn of de perfecte volwassene. Je hoeft alleen maar jezelf te zijn.
Succes!
